Chùa Hương Tích Hà Tĩnh là một trong những ngôi chùa cổ kính và linh thiêng nhất miền Trung Việt Nam. Tọa lạc trên dãy núi Hồng Lĩnh thuộc xã Thiên Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, ngôi chùa này được mệnh danh là “Hoan Châu đệ nhất danh thắng” – danh thắng đẹp nhất vùng Châu Hoan xưa. Khác với chùa Hương nổi tiếng ở Hà Nội (Hà Tây cũ), chùa Hương Tích Hà Tĩnh mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa tâm linh đặc trưng của vùng đất Hà Tĩnh. Nguồn: Wikipedia
Lịch sử và sự tích chùa Hương Tích Hà Tĩnh
Chùa Hương Tích Hà Tĩnh có lịch sử lâu đời, được xây dựng từ khoảng thế kỷ 13. Đây là nơi thờ Phật Bà Quan Thế Âm Bồ Tát với hiện thân là công chúa Diệu Thiện, con gái của vua Diệu Trang Vương nước Sở (thế kỷ 6 trước Công nguyên).
Theo truyền thuyết, công chúa Diệu Thiện là người con gái hiếu thảo nhưng không chịu lấy chồng theo ý vua cha mà chỉ muốn đi tu để cứu độ chúng sinh. Vua cha nổi giận, đã ra nhiều thử thách khó khăn. Một trong những thử thách đó là yêu cầu công chúa trồng hoa nở trong tháng Chạp giữa mùa đông giá rét. Nhờ lòng thành tâm, công chúa đã làm được điều kỳ diệu khi những cây hoa dù phủ đầy tuyết vẫn sống và nở rộ.
Sau nhiều thử thách, công chúa vẫn kiên định với con đường tu hành. Vua cha càng tức giận, ra lệnh đốt chùa Bạch Tước nơi công chúa đang tu hành và dùng nhiều cực hình để trừng phạt. Tuy nhiên, mọi hình phạt đều không thể làm hại được công chúa. Trong lúc nguy cấp, một con hổ thần do Phật tổ sai xuống đã cứu công chúa và đưa nàng đến núi Hồng Lĩnh để tiếp tục tu hành.
Tại đây, công chúa Diệu Thiện đã dựng am, tiếp tục con đường tu hành và cuối cùng đắc đạo, hiện thân thành Phật Bà Quan Thế Âm Bồ Tát với lòng từ bi cứu độ chúng sinh.
Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, chùa Hương Tích Hà Tĩnh đã trải qua nhiều lần trùng tu. Năm 1885, chùa bị một trận hỏa hoạn lớn thiêu rụi. Đến năm 1901, Tổng đốc An – Tĩnh là Đào Tấn đã tiến hành quyên góp tiền để trùng tu và xây dựng lại chùa. Năm 1990, Bộ Văn hóa – Thông tin Việt Nam công nhận chùa Hương Tích là di tích văn hóa – thắng cảnh cấp quốc gia. Sau đó, chùa tiếp tục được trùng tu vào các năm 2003 và 2006.
Kiến trúc độc đáo của chùa Hương Tích Hà Tĩnh
Quần thể chùa Hương Tích Hà Tĩnh nằm ở độ cao 650m so với mặt nước biển, tạo nên một không gian tâm linh thanh tịnh giữa núi rừng Hồng Lĩnh hùng vĩ. Kiến trúc chùa được chia thành ba phần chính: Thượng điện, đền Thiên Vương và Am Thánh Mẫu.
Thượng điện là công trình chính của quần thể, nơi thờ Phật và các vị Bồ Tát. Trong Tam Bảo chùa Thượng có 54 pho tượng được tạc từ gỗ quý, là những tác phẩm nghệ thuật điêu khắc tinh xảo từ thời Trần – Lê – Nguyễn. Đây là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu nhất trong quần thể chùa Hương Tích.
Đền Thiên Vương là nơi thờ các vị thần bảo vệ Phật pháp, được xây dựng với kiến trúc trang nghiêm, uy nghi. Tại đây còn có tượng Thần Hổ – vị thần đã cứu công chúa Diệu Thiện theo lệnh Phật Tổ, được đặt trên đường đi lên chính điện để người dân thờ cúng.
Am Thánh Mẫu là nơi được cho là công chúa Diệu Thiện đã tu hành và hóa Phật Quan Âm. Đây là địa điểm linh thiêng nhất trong quần thể chùa, thu hút nhiều Phật tử và du khách đến chiêm bái, cầu nguyện.
Từ phía sau chùa đi lên khoảng 28 bậc đá là đến động Hương Tích, còn gọi là Am Quan Âm hay Am Phật Bà. Toàn bộ hang động vẫn còn nguyên sơ theo kết cấu tự nhiên. Phía trong động đá hang sâu có tượng Phật Bà Quan Thế Âm tọa trên đài sen, tạo nên không gian tâm linh huyền bí và thiêng liêng.
Cảnh quan thiên nhiên kỳ thú xung quanh chùa
Không chỉ nổi tiếng với kiến trúc chùa độc đáo, chùa Hương Tích Hà Tĩnh còn được bao quanh bởi nhiều cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, tạo nên một quần thể danh thắng hoàn hảo.
Xung quanh chùa có nhiều địa điểm thú vị như Động Tiên Nữ, Am Phun Mây, Miếu Cô, suối Tiên Tắm và khe Quỷ Khóc. Mỗi địa điểm đều gắn với những câu chuyện, truyền thuyết riêng, làm phong phú thêm giá trị văn hóa, tâm linh của khu vực.
Miếu Cô là nơi tương truyền công chúa Diệu Thiện đã từng dừng chân nghỉ ngơi trên những tảng đá bằng phẳng và thưởng ngoạn cảnh sắc thiên nhiên. Bên cạnh miếu có dòng suối Hương Tuyền với nước trong xanh bốn mùa. Du khách lên chùa thường dừng chân ở đây để nghỉ ngơi, rửa tay bên dòng suối nhằm thanh tẩy tâm hồn trước khi tiếp tục hành trình chiêm bái.
Ngày nay, để thuận tiện cho du khách, hệ thống cáp treo đã được xây dựng, giúp việc di chuyển từ Miếu Cô đến chùa Thượng (khoảng 1km) trở nên dễ dàng hơn. Du khách có thể vừa di chuyển vừa ngắm nhìn toàn cảnh núi rừng Hồng Lĩnh hùng vĩ từ trên cao.
Chùa Hương Tích Hà Tĩnh và chùa Hương Hà Nội – Mối liên hệ đặc biệt
Nhiều người thường nhầm lẫn giữa chùa Hương Tích Hà Tĩnh và chùa Hương nổi tiếng ở Hà Nội (Hà Tây cũ). Thực tế, hai ngôi chùa này có mối liên hệ đặc biệt trong lịch sử.
Theo tài liệu lịch sử, vào thời Lê – Trịnh, các vua Lê và chúa Trịnh phần lớn có quê ở xứ Thanh nên các phi tần, mỹ nữ đa số được tuyển chọn từ miền Hoan Châu (Thanh – Nghệ – Tĩnh ngày nay). Hằng năm, các cung phi, cung nữ thường trẩy hội chùa Hương trên núi Hồng Lĩnh vào ngày 18 tháng 2 âm lịch bằng đường thủy qua cửa Hội Thống (gần Cửa Lò hiện nay).
Việc các “người đẹp” phải đi xa khiến chúa Trịnh lo lắng, nên đã cho xây dựng một ngôi chùa Hương Tích thứ hai ở miền rừng núi Hà Sơn Bình (nay thuộc Hà Nội) để thờ vọng, giúp các cung nữ có thể trẩy hội gần hơn. Theo cuốn “Hương Sơn Thiên Trù thiền phả”, chùa Hương ở Hà Nội mới được xây dựng từ đời Lê Huy Tông dưới niên hiệu Chính Hòa (1680-1704), tức là khoảng 300 năm sau chùa Hương Tích Hà Tĩnh.
Như vậy, chùa Hương Tích Hà Tĩnh chính là ngôi chùa gốc, còn chùa Hương ở Hà Nội được xem như “phiên bản” được xây dựng sau. Dù vậy, cả hai ngôi chùa đều trở thành những di tích văn hóa, tâm linh quan trọng của Việt Nam, thu hút đông đảo Phật tử và du khách thập phương đến chiêm bái, tham quan.
Giá trị văn hóa và tâm linh của chùa Hương Tích Hà Tĩnh
Chùa Hương Tích Hà Tĩnh không chỉ là một công trình kiến trúc tôn giáo mà còn là biểu tượng văn hóa, tâm linh quan trọng của vùng đất Hà Tĩnh nói riêng và miền Trung Việt Nam nói chung.
Hàng năm, chùa tổ chức nhiều lễ hội truyền thống, trong đó lớn nhất là lễ hội chùa Hương Tích diễn ra từ ngày 18 tháng 2 âm lịch. Đây là dịp để người dân địa phương và du khách thập phương về chiêm bái, cầu an và tham gia các hoạt động văn hóa, tâm linh đặc sắc.
Chùa Hương Tích Hà Tĩnh còn là nơi lưu giữ nhiều hiện vật, cổ vật quý giá như tượng Phật, chuông đồng, bia đá… mang đậm dấu ấn lịch sử, văn hóa qua nhiều triều đại. Những hiện vật này không chỉ có giá trị về mặt tôn giáo mà còn là tài liệu quý để nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của dân tộc.
Với vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ, kiến trúc độc đáo và giá trị văn hóa, tâm linh sâu sắc, chùa Hương Tích Hà Tĩnh xứng đáng với danh hiệu “Hoan Châu đệ nhất danh thắng” và là điểm đến không thể bỏ qua khi du lịch Hà Tĩnh.
Xem thêm: Đi Chùa Cầu Gì Linh Ứng?
Thảo luận về chủ đề