Đền An Sinh là một trong những di tích lịch sử văn hóa quan trọng thuộc xã An Sinh, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Ngôi đền thiêng liêng này không chỉ là nơi thờ phụng bát vị hoàng đế triều Trần mà còn là minh chứng sống động cho một thời kỳ huy hoàng của lịch sử dân tộc. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về giá trị lịch sử, kiến trúc và văn hóa độc đáo của Đền An Sinh.
Đôi nét về Đền An Sinh
Đền An Sinh được xây dựng trên mảnh đất có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với vương triều Trần. Theo ghi chép trong sách Đại Nam nhất thống chí, An Sinh (hay còn gọi là Yên Sinh) chính là quê gốc của tổ tiên nhà Trần trước khi dời đến Tức Mặc, phủ Thiên Trường. Việc chọn An Sinh làm nơi thờ tự thể hiện rõ tư tưởng “lá rụng về cội” của các vua nhà Trần.
Năm 1237, sau khi lên ngôi, vua Trần Thái Tông đã ban cho anh trai mình là Trần Liễu vùng đất Ngũ Yên (bao gồm Yên Sinh, Yên Phụ, Yên Dưỡng, Yên Bang và Yên Hưng) và phong ông là An Sinh vương. Đây là bước đầu tiên đánh dấu mối liên hệ đặc biệt giữa triều Trần với vùng đất An Sinh.
Dấu mốc quan trọng trong lịch sử Đền An Sinh là năm 1320, khi Thượng hoàng Trần Anh Tông băng hà và được đưa về an táng tại An Sinh. Đến năm 1381, để bảo vệ di sản văn hóa khỏi nạn cướp phá của người Chiêm Thành, triều đình nhà Trần đã cho di chuyển thần tượng từ các lăng mộ ở Quắc Hương, Thái Đường, Kiến Xương về An Sinh. Đồng thời, Điện An Sinh (tiền thân của đền An Sinh ngày nay) được xây dựng để thờ ngũ vị hoàng đế Trần triều.
Trải qua thời gian, đến thời Nguyễn, đền An Sinh trở thành nơi phối thờ bát vị Hoàng đế Trần triều. Tuy nhiên, do tác động của thiên nhiên và lịch sử, điện An Sinh xưa chỉ còn lại phế tích với những dấu vết kiến trúc và di vật trên nền điện cũ.
Với giá trị lịch sử đặc biệt, đền An Sinh và khu lăng mộ các vua Trần đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia ngay từ đợt đầu năm 1962. Đây là minh chứng rõ ràng cho tầm quan trọng của di tích này trong hệ thống di sản văn hóa Việt Nam.
Kiến Trúc Độc Đáo Và Không Gian Tâm Linh
Sau nhiều năm bị tàn phá, đến năm 1997, dự án trùng tu xây dựng lại đền An Sinh trên nền đền cũ chính thức được khởi công. Sau 3 năm thi công, đền An Sinh được khánh thành vào ngày 17/9/2000 (20/8 âm lịch) – ngày hóa của Đức Thánh Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Kể từ đó, ngày 20/8 âm lịch hàng năm được chọn làm ngày khai hội của lễ hội truyền thống Đền An Sinh.
Đền An Sinh hiện nay được xây dựng với kiến trúc hình chữ Công, trải rộng trên diện tích 2,5ha, trong đó khu vực Chính điện chiếm 1.000m2. Cấu trúc chính của đền gồm ba tòa: Tiền đường, Trung đường và Hậu cung, hai bên là hai dãy Tả vu và Hữu vu. Đặc biệt, Hữu vu là nơi thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhà khách, trong khi Tả vu được dùng làm nhà trưng bày di sản văn hóa Nhà Trần tại Đông Triều.
Không gian xung quanh đền được thiết kế với ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Phía trước đền là khoảng không gian thoáng đãng, xưa kia được gọi là cánh đồng Sinh. Xa xa là dãy An Phụ được coi như bức án quanh năm mây phủ che chắn, bảo vệ cho đền An Sinh. Xung quanh là những dãy núi có dáng hình tứ linh: long, ly, quy, phượng chầu vào đền An Sinh tạo linh khí cho ngôi đền.
Điểm nhấn trong khuôn viên đền là 8 cây vạn tuế tượng trưng cho sự vĩnh hằng của 8 vị vua Trần được thờ tại đây. Xung quanh sân có 14 cây hoa đại tượng trưng cho 14 đời vua Trần, và trong khuôn viên đền có 175 cây hoa sữa tượng trưng cho 175 năm trị vì của vương triều Trần. Những cây bồ đề, cây đa trong khuôn viên đền là do các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước trồng khi về thăm khu di tích nhà Trần tại Đông Triều.
Giá Trị Văn Hóa Và Tâm Linh Của Đền An Sinh
Đền An Sinh không chỉ là công trình kiến trúc đẹp mà còn là nơi lưu giữ nhiều giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc. Mỗi không gian trong đền đều mang những ý nghĩa riêng, thể hiện qua cách bố trí và các hiện vật thờ tự.
Tại Tiền đường với kiến trúc 3 gian 2 chái, chính giữa là ban thờ Tứ phủ công đồng triều Trần, hai bên là ban thờ Sơn Thần và Thổ Địa. Nổi bật nhất là bức hoành phi với 4 chữ được dát vàng trên nền gấm và được khảm trai: “Đông A Hiển Thánh”. Hai chữ “Đông” và chữ “A” ghép lại thành chữ Trần, mang ý nghĩa các vua Nhà Trần được suy tôn như những bậc Thánh.
Trung đường với lối kiến trúc 1 gian 2 chái là nơi đặt 2 ngai thờ của An Sinh vương Trần Liễu và vợ của ngài là Thiện Đạo Quốc Mẫu phu nhân – vương phụ và vương mẫu của Đức Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Chính giữa trên cùng là bức đại tự: “Vương hoàng tác ứng” (Hoàng đế, vương hầu cùng làm nên sự nghiệp nhà Trần).
Phía trước Trung đường là nơi thờ Đức Thánh Trần – người được nhân dân ta suy tôn là bậc Thánh với công lao to lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông năm 1288. Trên ban thờ là bức tượng Đức Thánh được chế tác bằng đá Sa Thạch do Tổng Công ty Than Khoáng Sản Việt Nam cung tiến.
Hậu cung với kiến trúc 5 gian, 2 chái là nơi thờ 8 vị vua Trần có lăng mộ được táng tại An Sinh – Đông Triều. Tại đây, khám, ngai và tượng thờ 8 vị vua Trần được sắp xếp theo quy tắc tả chiêu hữu bật, lấy giữa làm chuẩn, đối xứng từ trái qua phải. Ngai thờ của vua đầu triều Trần Thái Tông được đặt cao hơn các ngai khác, thể hiện sự tôn kính đặc biệt.
Khám Phá Khảo Cổ Và Bảo Tồn Di Sản
Trong những năm gần đây, Đền An Sinh đã tiến hành khai quật khảo cổ và phát hiện nhiều dấu vết kiến trúc thời Trần cùng vật liệu kiến trúc và đồ ngự dụng đương thời. Những phát hiện này đã cho thấy phần nào quy mô, cấu trúc và đặc trưng của các công trình kiến trúc bằng gỗ phân bố trong phạm vi có diện tích gần 13.000m2.
Cuộc khai quật quy mô lớn đã thu được số lượng lớn mảnh gạch gói và gốm sứ gia dụng thời Trần, Lê Trung Hưng và Nguyễn. Đặc biệt, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều di vật quý như gạch chữ nhật, gạch vuông lát nền, ngói mũi sen và tượng phượng bằng đồng. Đáng chú ý, tượng phượng bằng kim loại là di vật lần đầu tiên được phát hiện, mang giá trị lịch sử và nghệ thuật đặc biệt.
Để quảng bá các giá trị lịch sử – văn hoá tiêu biểu của quần thể di tích nhà Trần ở Đông Triều, Uỷ ban nhân dân thị xã Đông Triều đã xây dựng phòng trưng bày “Di sản văn hoá Nhà Trần ở Đông Triều” tại di tích đền An Sinh. Nhà trưng bày giới thiệu các giá trị lịch sử – văn hoá tiêu biểu của Nhà Trần ở Đông Triều qua hai nội dung chính: Di sản kiến trúc thời Trần và Đời sống văn hoá thời Trần.
Đền An Sinh là nơi tri ân công đức các vua họ Trần đã làm rạng danh non sông đất nước. Trải qua các thời kỳ lịch sử, ngôi đền luôn được triều đình chú trọng đầu tư, tôn tạo và trông coi, thờ phụng. Giá trị truyền thống “uống nước nhớ nguồn” cùng với các di vật quý giá được lưu giữ tại nhà trưng bày di sản Văn hóa nhà Trần đã và đang làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa của dân tộc Việt Nam.
Lễ hội truyền thống Đền An Sinh diễn ra trong 3 ngày (20, 21 và 22 tháng 8 âm lịch) hàng năm đã thu hút hàng ngàn lượt khách thập phương và con cháu họ Trần về hành lễ, chiêm bái. Đây không chỉ là dịp để tưởng nhớ công đức của các vị vua nhà Trần mà còn là cơ hội để giới thiệu, quảng bá giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc đến với du khách trong và ngoài nước.
Thảo luận về chủ đề