Đền Cô Bơ Bông là một trong những ngôi đền linh thiêng tại Thanh Hóa, nơi thờ phụng vị thánh cô nổi tiếng trong hệ thống Tứ phủ. Ngôi đền không chỉ mang giá trị tâm linh sâu sắc mà còn gắn liền với nhiều huyền tích, giai thoại liên quan đến vua Lê Lợi và triều đại nhà Lê.
Bài viết này sẽ giới thiệu chi tiết về Đền Cô Bơ Bông – điểm đến tâm linh thu hút nhiều du khách thập phương.
Huyền tích về Cô Bơ Bông
Cô Bơ Bông, còn được biết đến với tên gọi Cô Ba Hàn Sơn hay Cô Bơ Thác Hàn, là một thánh cô thiêng liêng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Theo truyền thuyết dân gian, Cô Bơ là con gái của vua Thủy Tề, được phụ vương sai giáng trần để giúp đỡ vua Lê Lợi trong sự nghiệp kháng chiến chống giặc ngoại xâm.
Cuốn “Lê Triều Thần Phả Ngoại Biên” được lưu giữ tại Thái Miếu họ Lê có ghi chép về thần tích của Cô Bơ Bông như sau: Vào khoảng năm 1432, vua Lê Lợi nằm mộng thấy một nữ thủy thần báo mộng: “Ta là con gái vua Thủy tề đây. Nhà vua còn nhớ là nợ ta một lời hẹn ước hay không? Bây giờ nghiệp đế vương đã thành sao chưa thấy trả”.
Tỉnh giấc, nhà vua mới nhớ lại rằng trong những năm đầu khởi nghĩa, khi bị quân địch truy đuổi đến ngã ba sông Thác Hàn ở Hà Trung, ông đã được một cô gái xinh đẹp đang tỉa ngô cứu giúp. Để bày tỏ lòng biết ơn, Lê Lợi đã hứa sẽ gả cháu trai của mình là tướng quân Lê Khôi (một trong các hiện thân của Quan Hoàng Mười được thờ tại đền Củi) cho cô sau khi kháng chiến thành công.
Sau chiến thắng, dù nhà vua có quay lại tìm kiếm cô gái nhưng không thấy, khiến lời hứa không thể thực hiện. Khi biết được cô gái chính là con gái vua Thủy tề đã hiện thân giúp mình xây dựng nghiệp lớn, Lê Lợi đã phong cô là “Thượng Đằng Thần” và cho xây dựng đền thờ để tưởng nhớ công lao.
Ngoài câu chuyện về mối liên hệ với vua Lê Lợi, dân gian còn lưu truyền nhiều huyền tích khác về công trạng của Cô Bơ Hàn Sơn sau khi người thác hóa. Một trong những câu chuyện nổi tiếng là việc Cô đã giúp thái úy Lê Thọ Vực đánh thắng giặc ngoại xâm vào đầu triều đại vua Lê Thánh Tông (1460-1497).
Theo truyền thuyết, trong một trận chiến nguy cấp, Lê Thọ Vực đã mơ thấy một tiên nữ mặc xiêm y trắng giáng xuống ngã Ba Bông, chỉ dẫn ông cách đánh giặc: “Hãy lui quân về Nhị Sơn hạ thủy mà vây hãm, lên núi Thạch Bàn mà cầu Mẫu thoải tất ứng linh”. Làm theo lời chỉ dẫn, Lê Thọ Vực đã chiến thắng vẻ vang. Để đáp lại ân đức của thánh thần, ông đã tâu vua, và vua Lê cho lập đền thờ Cô Bơ và đền thờ Mẫu Đệ Tam ở vùng này.
- Xem thêm: Thần Tích Về Cô Ba Thoải Cung (Cô Bơ)
Lịch sử và sự tồn tại của Đền Cô Bơ Bông qua thời gian
Đền Cô Bơ Bông tọa lạc tại xã Hàn Sơn, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa – nơi được xem là quê hương của Cô Bơ. Ngôi đền này đã trải qua nhiều biến cố lịch sử và được tái thiết nhiều lần, chứng tỏ niềm tin mạnh mẽ của người dân địa phương đối với vị thánh cô này.
Vào khoảng năm 1939-1940, trong thời kỳ chiến tranh, Đền Cô Bơ Bông đã bị quân Nhật phá hủy và đốt tượng. Trong hoàn cảnh nguy nan đó, cụ Nguyễn Trọng Khanh – thủ nhang của đền – đã bí mật cứu được một số bài vị, bát hương, đỉnh thờ và pho tượng cô đem giấu. Sau đó, cụ đã xin phép quân Nhật cho lập đền thờ Trần Hưng Đạo (thực chất là dựng lại đền Cô) ở khu bãi bồi bên sông, cách đền cũ khoảng 200 mét.
Với sự quyết tâm của cụ Nguyễn Trọng Khanh cùng bà con làng xóm, một ngôi đền đơn sơ ba gian bằng tre nứa lá đã được dựng lên. Sau đời cụ Nguyễn Trọng Khanh là cụ Nụ tiếp tục làm thủ nhang. Cụ Nụ có công rất lớn trong việc tôn tạo lại đền, thậm chí đã bán hết nhà cửa ruộng đất để có kinh phí xây dựng ngôi đền gạch, lợp ngói năm gian khang trang hơn.
Năm 1996, đánh dấu một mốc quan trọng khi ngôi đền được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia, khẳng định giá trị văn hóa, lịch sử và tâm linh của công trình này. Hiện nay, khu đất cũ của đền Cô đã có người dân xây dựng nhà ở, nhưng theo truyền thuyết địa phương, miếng đất nơi đền cũ rất linh thiêng, khiến người ở đó phải bỏ lại ngôi nhà, chỉ dùng để thắp hương cho Cô và đi làm ăn nơi khác. Nguồn: thanhhoa.gov.vn
Ngày 12.6 âm lịch là ngày rước Cô lên đền Mẫu. Nhưng ngày mất của Cô tương truyền là ngày 8/2. Nhiều nơi vẫn làm ngày tiệc Cô vào 8/2. Tuy vậy, để kỷ niệm ngày rước Cô lên đền Mẫu được coi là chính tiệc của Cô.
Thảo luận về chủ đề