Khám phá sự tích Chúa Cà Phê, vị chúa bói linh thiêng trên miền thượng ngàn. Tìm hiểu về nguồn gốc, đền thờ và những điều kỳ diệu về Chúa Cà Phê là ai.
Chúa Cà Phê là ai?
Chúa Cà Phê là một vị chúa bói linh thiêng người dân tộc Nùng, được biết đến là vị nữ thần có nhiều quyền phép nhất trong các vị Chúa Bói trên thượng ngàn. Theo truyền thuyết, bà là tiên nữ được trời Phật phái xuống trần gian để cứu giúp dân chúng nơi núi rừng non cao trên miền Hữu Lũng, Lạng Sơn.
Xem thêm các đền thờ linh thiêng tại Lạng Sơn:
Dù chưa có tài liệu chính xác ghi nhận thời điểm Chúa Cà Phê giáng hạ, nhưng nhiều người tin rằng bà đã xuất hiện từ thời thượng cổ. Một số quan niệm cho rằng Chúa Cà Phê là bà tổ chúa bói, tức là bà chúa bói đầu tiên của nước Việt. Tuy nhiên, do bà sống ẩn dật trong núi, không xuất thế nên ít người biết đến, và vẫn được thỉnh sau Tam Vị Chúa Mường trong các nghi lễ tâm linh.
Trong hệ thống thần linh tứ phủ, Chúa Cà Phê được xem là vị chúa bói có khả năng xem tử vi, xem tướng cực kỳ chính xác, có thể đoán biết mọi việc trong gia đình và giải hạn tai ương cho người dân.
Sự tích Chúa Cà Phê
Nguồn gốc huyền thoại
Theo bản văn hầu Chúa Cà Phê, từ thời Lê Thái Tổ đã có tích rằng:
“Trong tích cũ Lê Triều Thái tổ
Một thôn nghèo mái đỏ trên nương
Lam chiều khói tỏa màn sương
Chim kêu vượn hót ven đường hoa chen
Ngày thiêng sổ chọn một giờ
Trời sai tiên nữ cầm cờ giáng sinh
Đêm thanh giờ tý hiện ra điện tiền
Khắp một vùng yên lặng màn đêm
Sao sa sáng tỏ ở bên thềm Chợt nghe giáng hạ tiên nàng thánh linh”.
Theo bản văn này, Chúa Cà Phê là tiên nữ được trời phật sai xuống trần gian vào một đêm yên tĩnh tại một thôn nghèo trên thượng ngàn. Khi chúa giáng hạ, cả vùng bỗng sáng rực lên, sao sa sáng tỏ bên thềm, báo hiệu sự xuất hiện của một vị thần linh đặc biệt.
Quyền năng thần bí
Chúa Cà Phê được Thái Thượng Lão Quân truyền dạy phép thuật, như trong văn hầu có đoạn:
“Dáng phong tư hoa kỳ đua thắm
Luyện phép tiên thái thượng lão quân”
Nhờ vậy, chúa có khả năng xem tử vi, xem tướng cực kỳ chính xác:
“Tử vi xem tướng như thần
Bói trong gia sự mười phân vẹn mười
Đoán thần tướng thương dân chính đạo
Giải hạn tai chỉ bảo căn ro.”
Sau khi giáng trần, Chúa Cà Phê ở lại nhân gian, cứu giúp dân lành. Bà khuyên dạy người dân tu tâm tích đức, sống lương thiện và giúp đỡ lẫn nhau.
Đền thờ Chúa Cà Phê
Vị trí địa lý và đặc điểm
Đền thờ Chúa Cà Phê là một ngôi đền nhỏ nhưng rất linh thiêng, nằm trong vùng núi non hùng vĩ thuộc miền Phố Vị, Lạng Sơn. Trước đây, đường vào đền chỉ là con đường mòn nhỏ, rất khó đi. Hiện nay, con đường này đã được tôn tạo, mở rộng, xe ô tô cũng có thể dễ dàng đi vào.
Đền nằm giữa cảnh núi rừng hoang sơ, như trong câu ca:
“Ai lên tới Chín Tư châu thổ
Ngắm cảnh rừng Bà Chúa Cà Phê
Một vùng phong cảnh sơn khê”
Người dân tin rằng, khi đến đền thờ Chúa Cà Phê với tấm lòng thành kính, họ sẽ nhận được sự phù hộ, may mắn và tài lộc. Đặc biệt, những ai đang gặp khó khăn, trắc trở trong cuộc sống, khi đến đây cầu nguyện thường được chúa bà chỉ bảo, giúp đỡ vượt qua khó khăn.
Ngày tiệc Chúa Cà Phê
Ngày tiệc chính
Theo thông tin từ người chấp pháp của đền, ngày kỵ (ngày tiệc) chính của Chúa Cà Phê là ngày 6 tháng 2 âm lịch hàng năm.
Nghi lễ hầu đồng
Chúa Cà Phê không hay ngự đồng như Tam Vị Chúa Mường, nhưng nếu có đại tiệc mở đàn Chúa Bói, người ta cũng thường thỉnh Chúa Bà về giá ngự. Khi loan giá ngự đồng, chúa thường mặc áo đen (có nơi dâng chúa áo xanh hoặc áo vàng, tuy nhiên khá ít người hầu chúa mặc màu áo như vậy). Khi chúa về đồng, thường múa mồi khai quang.
Do chúa ít khi ngự đồng nên văn chúa cũng khá ít, chỉ có một hai câu khi thỉnh chúa như:
“Hách danh Chúa Bói Cà Phê
Lên chơi Phố Vị, trở về Tam Thanh”
Hát văn Chúa Cà Phê
Bản văn hát Chúa Cà Phê là một tác phẩm văn học dân gian quý giá, ghi lại công đức và sự linh thiêng của chúa bà. Bản văn này thường được hát trong các buổi lễ hội, nghi lễ tâm linh liên quan đến Chúa Cà Phê.
Bản văn bắt đầu bằng việc mô tả cảnh đẹp nơi đền thờ chúa bà:
“Ai lên tới chín tư châu thổ
Ngắm cảnh rừng bà chúa cà phê
Một vùng phong cảnh sơn khê
Hồn thiêng sông núi danh tài còn ghi
Trong tích cũ Lê triều thái tổ
Một thôn nghèo mán đỏ trên nương
Lam chiều khói tỏa màn sương
Chim kêu vượn hót ven đường hoa chen
Ngày thiêng sổ chọn một giờ
Trời sai tiên nữ cầm cờ giáng sinh
Đêm thanh giờ tý hiện ra điện tiền
Khắp một vùng yên lặng màn đêm
Sao sa sáng tỏ ở bên thềm
Chợt nghe giáng hạ tiên nàng thánh linh
Dáng phong tư hoa kỳ đua thắm
Luyện phép tiên thái thượng lão quân
Tử vi xem tướng như thần
Bói trong gia sự mười phân vẹn mười
Đoán thần tướng thương dân chính đạo
Giải hạn tai chỉ bảo căn ro
Giận loài tàn bạo bất lương
Khuyên quay đầu lại tìm đường tu tâm
Mang tài cứu nước cứu dân
Chúa bà sáng tỏ trần phàm còn duyên
Loài bất lương thượng thiên an bài
Giờ dần chúa ở thiên thai trở về
Khắp hang động sơn khê chúa dạo
Đức vua phong nữ đạo thần linh
Du thuyền yên thế cứu dân
Lập đền hương khói xa gần nhớ ơn
Tiên nhớ cảnh thủy sơn bắc địa
Giáng trần phàm cao lùng cà phê
Núi non trăng nước hương khê
Chim kêu vượn hót hạc bày dâng hoa
Môi son má phấn da ngà
Thơm thơm tóc phượng rà rà lưng ong
Chúa bà thơm thơm tóc phượng rà rà
Áo chàm khăn thắm đai hoa kiềng vàng
Khăn vắt ngang lưng đeo xà tích
Tai hoãn vàng vòng ngọc kim cương
Ấn phù đạo pháp cương thường
Ngự đồng phán bói chỉ đường trần gian
Có phen chơi cảnh bích động thanh nhàn
Ngự lầu hồng phủ tía thênh thang
Suối trong nước bạc rừng vàng
Núi rừng trùng trùng điệp điệp thang mây
Ngắm xem phong cảnh đền đây
Thác reo uốn khúc thông cây rườm rà
Trăng soi bóng liễu la đà
Rừng cấm chúa bà dạo bàn cờ ngự vui
Chúa bà cà phê hách danh trần phàm
Oai danh thần pháp chúa bà trừ gian
Đêm cùng ngày chúa soi xét nhân gian
Nghe chúa hạ lệnh giúp dân trừ tà
Danh thơm còn mãi vang xa
Tiếng lòng thổn thức chúa bà thương dân
Công người như nước như non
Trọn đời giữ tấm lòng son vì đời
Ai hay lẽ sao trời vật đổi
Lánh bụi trần về cõi hư không
Đồi cao còn dấu tiên rồng
Ban tiên đủng đỉnh gót hồng múa ca
Ngũ âm tay đàn tang tích tình tang
Tay đàn tang tích tình tang
Tiếng tơ tiếng trúc dịu dàng bẻ bai
Tiếng thổ tiếng mường khoan thai điểm đót
Cảnh lâm thiền vượn hót chim kêu
Mười hai cô thổ mán theo hầu
Muôn loài khắp chốn đâu đâu vọng cầu
Ba mươi sáu cửa động quy đầu làm tôi
Ánh đuốc kia sáng tỏ ngân hà
Đuốc soi sáng khắp gần xa
Soi cho đệ tử lộc tài bình an
Đệ tử con khấu đầu vọng bái
Xin chúa bà giáng phúc lưu ân
Độ cho đệ tử thiên xuân thọ trường”
Việc tìm hiểu và trải nghiệm tín ngưỡng thờ Chúa Cà Phê không chỉ giúp chúng ta hiểu thêm về văn hóa tâm linh của dân tộc mà còn là cách để bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống quý báu. Nếu có dịp, hãy đến thăm đền thờ Chúa Cà Phê để cảm nhận sự linh thiêng và huyền bí của vị chúa bói nổi tiếng này.
Thảo luận về chủ đề