Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ của người Việt, Cô Bé Suối Ngang là một nhân vật được tôn kính, gắn liền với vùng đất Hữu Lũng, Lạng Sơn. Sự linh thiêng của Cô Bé Suối Ngang không chỉ thể hiện qua những câu chuyện truyền miệng mà còn qua ngôi đền thờ khang trang, nơi người dân và du khách thập phương tìm đến để cầu tài lộc, bình an.
Bài viết này sẽ đi sâu vào tìm hiểu về Cô Bé Suối Ngang, đền thờ và những khía cạnh tâm linh liên quan.
Cô Bé Suối Ngang là ai?
Cô Bé Suối Ngang được xem là một trong những hóa thân của Cô Bé Thượng Ngàn, một vị thánh cô có quyền năng lớn trong việc cai quản vùng rừng núi. Tên gọi “Suối Ngang” gắn liền với địa danh nơi đền thờ Cô tọa lạc, thuộc xã Phố Vị, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Việc đặt tên theo địa danh như vậy là một đặc điểm phổ biến trong tín ngưỡng thờ Mẫu, giúp người dân dễ dàng nhận biết và ghi nhớ các vị thánh.
“Ai lên tới Lạng Sơn châu thổ
Hỏi thăm đền Cô Bé nơi nao
Hỏi ra phố Vị đi vào
Non xanh mắc võng cây giao giữa rừng
Đồn vui nô nức tưng bừng
Rủ nhau bái yết cửa rừng Suối Ngang”
Đền thờ Cô Bé Suối Ngang
Đền Cô Bé Suối Ngang tọa lạc tại gần khu tâm linh Bắc Lệ, thuộc xã Phố Vị, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Đường đi đến đền khá thuận tiện, ô tô có thể di chuyển đến tận sân đền. Ngôi đền không chỉ là một địa điểm tâm linh mà còn là một điểm đến văn hóa, thu hút du khách bởi kiến trúc độc đáo và cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp.
Mặc dù đã trải qua nhiều lần trùng tu, đền Cô Bé Suối Ngang vẫn giữ được những nét kiến trúc cổ kính, mang đậm dấu ấn của văn hóa truyền thống Việt Nam. Đền được xây dựng theo kiểu chữ Đinh, với các hạng mục chính như cổng tam quan, sân đền, tiền tế, hậu cung. Các họa tiết trang trí trên mái ngói, cột kèo, và các bức phù điêu đều được chạm khắc tỉ mỉ, tinh xảo, thể hiện sự tôn kính của người dân đối với Cô Bé Suối Ngang.
Đền Cô Bé Suối Ngang không chỉ là nơi thờ tự mà còn là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa tâm linh đặc sắc, đặc biệt là các buổi hát chầu văn. Vào những ngày lễ lớn, ngày rằm, mùng một, đền thường tổ chức các buổi hát chầu văn để cầu an, cầu tài lộc, và tạ ơn Cô Bé Suối Ngang. Đây là dịp để người dân địa phương và du khách thập phương được hòa mình vào không gian văn hóa truyền thống, cảm nhận sự linh thiêng và nét đẹp của tín ngưỡng thờ Mẫu.
Những lưu ý khi đến thăm Đền Cô Bé Suối Ngang
Khi đến thăm Đền Cô Bé Suối Ngang, du khách nên lưu ý một số điều sau:
- Ăn mặc lịch sự, kín đáo, phù hợp với không gian tâm linh.
- Giữ gìn vệ sinh chung, không vứt rác bừa bãi.
- Không gây ồn ào, mất trật tự trong đền.
- Thành tâm cầu nguyện, thể hiện sự tôn kính đối với Cô Bé Suối Ngang.
- Tìm hiểu trước về các nghi lễ, phong tục tập quán địa phương để tránh những hành vi không phù hợp.
Bản Văn Cô Bé Suối Ngang
Bản văn 1
Ai lên tới Lạng Sơn châu thổ
Hỏi thăm đền Cô Bé nơi nao
Hỏi ra phố Vị đi vào
Non xanh mắc võng cây giao giữa rừng
Đồn vui nô nức tưng bừng
Rủ nhau bái yết cửa rừng suối ngang
Suối trong nước bạc rừng vàng
non xanh dãi bóng trăng ngàn thông reo
Đỉnh non thác dội lưng đèo
Có tiên cô bé sớm chiều vào ra
Suối Ngang chính quán quê nhà
Danh lam cổ tích một toà sơn trang
Trước lầu cây táo vắt ngang
Có đường dẫn tới bản làng đông vui
Ngô khoai lúa mạch sắn đồi
Tay cô giáo hoá cho đời ấm no
Nhân dân lập miếu lên thờ
Nhớ tiên cô bé ngàn xưa còn truyền
Non cao in dấu cờ tiên
trăng thanh gió mát đua thuyền chèo chơi
Mênh mông thuyền ngược bè xuôi
Khi chơi phố vị lúc sang đồi chè
Ven rừng ven suối ven khe
Khi lên Đồng Mỏ khi về chín tư
Suối Lân, Quan Giám các toà
Khi lên xứ Lạng chơi chùa tam thanh
Chùa Tiên cho chí Chùa Thành
Kiệt Cùng cổ tích anh linh muôn đời
Đồng Đăng hoa quả tốt tươi
Lên vùng biên giới dẹp loài xâm lăng
(cô cưú người vì nước vì dân)
Cô ghét ngưòi ăn nói lăng nhăng
Nói lời báng nhạo cô làm cho thẫn thờ
Cô làm cho nay ngẩn mai ngơ
Sớm thẫn chiều thờ biết phép cô chưa
Nguyên xưa cô giá ngự trên ngàn
Có tiên cô bé trấn cửa rừng suối ngang
Trước lầu rừng cấm trông sang
Có một cây táo vắt ngang cửa đền
Đêm thanh vắng xà chầu hổ phục
Lúc thanh nhàn tùng cúc trúc mai
Nhớ người nhớ cả rừng xanh
Nhớ cây táo ngọt nhớ cành vắt ngang
Người đi dưới ánh trăng ngàn
Lẵng hoa đủng đỉnh bên mình túi dao
Ngưòi ơi cỏ đón hoa chào
Người về,bách điểu sớm chiều ca vang
Tay khơi bể bạc rừng vàng
Đem cho trăm họ giàu sang đời đời
Thế gian ghi nhớ ơn ngưòi
Nhớ tiên cô bé miệng cười xinh xinh
Gà rừng điểm mõ tụng kinh
Long chầu hổ phục xà tinh khấu đầu
Hổ lang , bách điểu quy đầu
Vượn dâng trái ngọt hồng đào ngát hưong
Nghe lời đồng khấn cô thưong
Cô đi tấu đối sơn trang các toà
Công Đồng Bắc lệ vào ra
Tiên cô hầu cận Mẫu bà Suối ngang
Lấy dây mắc võng giữa ngàn
Ai qua chạm võng cô làm khốn thay
Biết ra thời tới kêu ngay
Cô cho nước suối lá cây khỏi liền
Cứu người dở dại dở điên
Hiếu thuận thảo hiền cô mới độ cho
Cô bảo rằng các ghế đừng lo
Lộc cô vô số trên kho thượng ngàn
Xin đừng nay nắng mai mưa .
Đừng như bầy Nhện giăng tơ mấy lần
Đền thờ cô rào rạt hoa tươi .
Dưới khe nước chẩy , con cá bơi giữa dòng .
Cỏ cây bát ngát trùng trùng điệp điệp .
Ông Hổ gọi đàn gầm thét đêm thâu .
Tiếng chim rừng ríu rít gọi nhau .
Cô bé đứng ở bên lầu ngắm trăng .
Lầu Ngũ Phượng một mình cô chải chuốt .
Nước gương trong , giắt lưọc cài trâm
Cung thỉnh mời cô bé giáng lâm
Chúng tâm lễ vật chứng tâm cho thanh đồng
Bản văn 2
Đồn vui náo nức tưng bừng
Rủ nhau bái yết cảnh rừng Suối Ngang
Suối trong nước bạc rừng vàng
Non xanh giãi bóng trăng ngàn thông reo
Đỉnh non thác dội lưng đèo
Có Cô Bé Suối sớm chiều vào ra
Suối Ngang chính quán quê nhà
Danh lam cổ tích một tòa Sơn Trang
Trước lầu cây táo vắt ngang
Có đường dẫn tới bản làng đông vui
Cơm lam; lúa mạch; sắn đồi
Tay Cô giáo hòa cho đời ấm no
Nhân dân lập miếu lên thờ
Nhớ Tiên Cô Bé nghìn xưa còn truyền
Non cao in dấu cờ tiên
Trăng thanh gió mát đua thuyền chèo chơi
Quanh co thuyền ngược bè xuôi
Khi lên Phố Vị; khi chơi Đồi Nghè
Men đồi bên suối; bên khe
Chèo lên Đồng Mỏ; chèo về Chín Tư
Suối Lân; Quan Giám; các tòa
Khi lên xứ Lạng chơi chùa Tam Thanh
Chùa Tiên cho chí Chùa Thành
Kiệt Cùng cổ tích anh linh muôn đời
Đồng Đăng hoa quả tốt tươi
Lên vùng biên giới dẹp loài xâm lăng
Cứu người vì nước vì dân
Giận phường tham nhũng; giận quân lọc lừa
Giận phường sảo trá điêu ngoa
Dối trẻ lừa già; nghĩ chuyện đảo điên
Thương ai hiếu thuận thảo hiền
Thương người hữu đức; hữu duyên; hữu tình
Nhớ Người nhớ cả rừng xanh
Nhớ cây táo ngọt; nhớ cành vắt ngang
Người đi dưới bóng trăng ngàn
Lẵng hoa đủng đỉnh bên mình sườn túi dao
Người đi cỏ đón hoa chào
Người về bách điểu sớm chiều ca vang
Người khơi bể bạc rừng vàng
Đem cho trăm họ giàu sang đời đời
Thế gian ghi nhớ ơn Người
Nhớ Cô Bé Suối miệng cười xinh xinh
Gà rừng điểm mõ tụng kinh
Nai chầu; hổ phục; rắn linh khấu đầu
Hổ lang bách điểu quy chầu
Vượn dâng trái ngọt hồng đào ngát hương
Nghe lời đồng khấn cô thương
Cô đi tấu đối sơn trang các tòa
Nhớ Cô quẩy lẵng hái trà
Nhớ Cô quẩy lẵng hái hoa trên đồi
Nhớ Cô hái quả đeo gùi
Nhớ Cô hái thuốc cứu người trần gian.
Nhớ Cô vượt suối băng ngàn
Lên vùng Bố Hạ; lại sang Cầu Gồ
Cam sành; quýt ngọt thơm tho
Chợ Đồn – Yên Thế; về chùa Tây Thiên
Mộc Châu; Tuần Giáo; Điện Biên
Chơi thôi Cô lại về miền phương Nam
Thương người cố cuốc tha hương
Thương người đứng ngã ba đương bơ vơ
Thương ai chín hẹn; mười chờ
Sẩy chân một bước xa cơ một thời
Con đầu thành kính ai ơi
Long vân mở hội có người có ta
Kính thành mấy khúc văn ca
Tâm hương giãi tỏ trước tòa Sơn Trang
Giá hầu Cô Bé Suối Ngang
Giá hầu Cô Bé Suối Ngang là một trong những giá hầu đặc sắc trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Khi thực hiện giá hầu này, thanh đồng sẽ hóa thân thành Cô Bé Suối Ngang, mặc trang phục truyền thống, chân quấn xà cạp, đeo kiềng bạc, tay cầm ô, vai đeo gùi. Sau khi làm lễ khai quang, Cô sẽ múa mồi và ban tài phát lộc cho mọi người.
Giá hầu Cô Bé Suối Ngang không chỉ là một nghi lễ tâm linh mà còn là một hình thức nghệ thuật độc đáo, kết hợp giữa âm nhạc, vũ đạo, và trang phục. Thông qua giá hầu, người xem có thể cảm nhận được vẻ đẹp, sự linh thiêng, và lòng nhân ái của Cô Bé Suối Ngang.
Cô Bé Suối Ngang là một vị thánh được tôn kính trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Đền thờ Cô Bé Suối Ngang tại Hữu Lũng, Lạng Sơn là một địa điểm tâm linh linh thiêng, thu hút đông đảo du khách thập phương. Việc tìm hiểu về Cô Bé Suối Ngang, đền thờ, văn khấn, và giá hầu không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về Cô Bé Suối Ngang. Nếu có dịp đến Lạng Sơn, đừng quên ghé thăm Đền Cô Bé Suối Ngang để cầu tài lộc, bình an và trải nghiệm những nét đẹp văn hóa tâm linh độc đáo.
Thảo luận về chủ đề