Chầu Lục Cung Nương là một trong những vị vị chầu được tôn thờ rộng rãi trong tín ngưỡng Thờ Mẫu Việt Nam (Đạo Mẫu), đặc biệt tại vùng Lạng Sơn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về nguồn gốc, sự tích và nơi thờ phụng vị vị chầu linh thiêng này.
Chầu Lục Cung Nương là ai?
Chầu Lục Cung Nương, còn được gọi là Mế Lục Cung Nương trong cộng đồng người Nùng, là một vị chầu được tôn thờ trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Theo truyền thuyết, bà vốn là người dân tộc Nùng, sinh ra trong một gia đình lệnh tộc tại vùng Chín Tư, Lạng Sơn vào thời Lê Trung Hưng.
Trong hệ thống thờ Mẫu, Chầu Lục Cung Nương được xếp vào hàng các vị chầu cai quản vùng thượng ngàn – nơi có núi rừng trùng điệp. Bà được biết đến với quyền năng phù trợ cho người dân trong công việc trồng trọt, mùa màng và bảo vệ bình an cho vùng đất nơi bà hiển thánh.
Sự tích Chầu Lục Cung Nương
Nguồn gốc thiên đình
Theo truyền thuyết dân gian, Chầu Lục Cung Nương vốn là một tiên nữ trên Thiên Đình. Trong một buổi yến tiệc, do sơ suất, bà đã làm rơi chén ngọc nên bị Ngọc Hoàng trừng phạt, đày xuống trần gian để tu tâm dưỡng tính. Sự tích này được thể hiện qua câu ca:
“Vừa gặp buổi trang đài mở yến
Chầu Lục vào dâng tiến kim bôi
Trống rung chưa kịp dư hồi
Bỗng dưng gió cuốn xảy rơi chén vàng
Trên bệ ngọc vua cha phật ý
Nổi lôi đình hạ chỉ chiếu ban
Đem đày chầu xuống trần gian
Thiên Đình định nhật khải hoàn hồi tiên”
Giáng sinh trần thế
Khi giáng sinh xuống trần gian, có hai thuyết về gia thế của Chầu Lục Cung Nương:
Thuyết thứ nhất cho rằng bà sinh vào gia đình họ Trần (cha họ Trần, mẹ họ Hoàng), một gia đình dưới tại vùng Lạng Sơn. Chầu lớn lên thành thiếu nữ tài hoa xinh đẹp, hay giúp người. Điều này được thể hiện qua câu ca:
“Đêm đông xuống trần gian báo mộng
Hoàng Thị Nương tâm động bào thai
Mãn tuần chín tháng lẻ mười
Sinh ra Chầu Lục tốt tươi lạ thường”
Thuyết thứ hai lại cho rằng bà giáng sinh vào nhà họ Quách, một gia đình lương thiện, vào giờ Mão, ngày Mão, tháng Mão, năm Kỉ Mão và được đặt tên là Quách Thị Hồng Hoa:
“Vừa năm Kỉ Mão, tháng hai
Ngày Mão, giờ Mão trang đài nở hoa
Giáng vào họ Quách lương gia…”
Cuộc sống và sự hiển thánh
Dù sinh ra trong gia đình nào, các truyền thuyết đều thống nhất rằng Chầu Lục Cung Nương sống trên trần gian đến năm 19 tuổi thì mãn hạn, phải trở về Thiên Đình. Tuy nhiên, vì còn thương nhớ cha mẹ nơi trần thế, bà đã được Ngọc Hoàng cho phép hiển thánh, cai quản vùng núi rừng Chín Tư, Hữu Lũng.
Khi hiển thánh, Chầu Lục Cung Nương thường giúp đỡ người dân trong công việc trồng trọt, bảo vệ mùa màng. Dân gian còn lưu truyền rằng, bà thường cùng các tiên nữ khác giả làm các cô gái người Nùng, bán hàng và trêu đùa khách qua đường, thể hiện tính cách đỗm đang nhưng cũng rất hài hước, gần gũi với người dân.
Ngày bà quy tiên được mô tả đầy xúc động trong văn hát dân gian:
“Vẹn một bầu nước trong leo lẻo
Trách trăng già sao khéo vẩn vơ
Vô tình ép uổng lòng tơ
Khéo sinh con tạo bởi duyên cớ gì
Hạn đến kì đôi mươi tháng chín
Ba thu về xa lánh hồn nương”
Đền thờ Chầu Lục Cung Nương ở đâu?
Đền Chín Tư – Nơi hiển thánh của Chầu Lục
Đền thờ chính của Chầu Lục Cung Nương được xây dựng tại thôn Chín Tư, xã Hòa Lạc, huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn – nơi được cho là địa điểm bà hạ phàm và hiển thánh. Đền còn được gọi là Đền Lũng hay Đền Chín Tư, là một trong những trung tâm tín ngưỡng quan trọng của vùng Lạng Sơn.
Cô Sáu Lục Cung hay Cô Sáu Sơn Trang cũng được thờ phụng tại đền Lục Cung (còn gọi là đền Chín Tư)
Trong văn hát dân gian có đoạn mô tả về vị trí đền thờ:
“Ai lên tới sơn lâm châu thổ
Hỏi thăm đền chầu ngự nơi nao
Chín Tư, Hữu Lũng mà vào
Trên đền chầu ngự thấp cao mấy tầng”
Tham khảo các đền, chùa tại Lạng Sơn khác:
Ngày lễ và nghi thức thờ phụng
Hàng năm, tại đền Chín Tư có hai ngày lễ chính để tưởng nhớ và tôn vinh Chầu Lục Cung Nương:
- Ngày 10 tháng 5 âm lịch: Được một số tài liệu cho là ngày đản sinh của Chầu Lục
- Ngày 20 tháng 9 âm lịch: Có người cho là ngày hóa của bà, nhưng cũng có ý kiến cho rằng đây mới chính là ngày đản sinh
Trong các ngày lễ này, người dân địa phương và khách thập phương thường tổ chức các nghi lễ trang trọng, dâng hương hoa, lễ vật để tỏ lòng thành kính với vị chầu. Đặc biệt, tại đền còn diễn ra các nghi thức hầu đồng, nơi Chầu Lục Cung Nương được thỉnh về ngự đồng để ban phước lành cho người dân.
Vai trò của Chầu Lục Cung Nương trong tín ngưỡng thờ Mẫu
Vị trí trong hệ thống thờ Mẫu
Trong hệ thống thờ Mẫu của người Việt, Chầu Lục Cung Nương là một trong những vị chầu danh tiếng cai quản vùng thượng ngàn. Bà được tôn kính bên cạnh các vị chầu khác như Chầu Đệ Nhị, Chầu Năm, mỗi vị đều có vai trò và quyền năng riêng biệt.
Chầu Lục Cung Nương nổi tiếng với khả năng bắt đồng rất mạnh. Trong các buổi hầu đồng, người ta thường thỉnh bà về ngự đồng hoặc làm giá chầu sang khăn cho đồng tân lính mới và chứng đàn Sơn Trang trong lễ mở phủ. Bà cũng có thể chứng mâm giầu trình trong các nghi lễ quan trọng.
Biểu tượng và trang phục
Khi ngự đồng, Chầu Lục Cung Nương thường mặc áo màu lam hoặc màu chàm xanh, tượng trưng cho sự gắn bó với núi rừng, thiên nhiên. Sau khi khai cuông (nghi thức mở đầu), bà thường múa mồi – một điệu múa đặc trưng thể hiện sự linh thiêng và quyền năng của vị chầu này.
Trong tín ngưỡng dân gian, người ta tin rằng Chầu Lục Cung Nương có khả năng bảo vệ người dân khỏi tai ương, mang lại mùa màng bội thu và phù trợ cho những ai thành tâm cầu nguyện.
Thảo luận về chủ đề