Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, đặc biệt là trong hệ thống thờ Mẫu Tứ Phủ, Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế giữ một vị trí đặc biệt quan trọng. Ngài được tôn kính là đấng tối cao, cai quản muôn loài và là cha của Thánh Mẫu Liễu Hạnh.
Bài viết này, denchua.com sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế, sự tích linh thiêng và những nơi thờ phụng Ngài trên khắp đất nước.
Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế Là Ai?
Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế là vị thần tối cao trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, đặc biệt trong hệ thống thờ Mẫu Tứ Phủ. Ngài được xem là đấng cai quản toàn bộ vũ trụ, bao gồm bầu trời, mặt đất, biển cả và cả cõi âm phủ. Với quyền năng vô biên, Ngài đứng đầu tất cả các thần, tiên, thánh trong các cõi. Nguồn: Wikipedia
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ, Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế được tôn kính là cha của Thánh Mẫu Liễu Hạnh – vị thần chủ tối cao trong hệ thống này. Mặc dù Thánh Mẫu Liễu Hạnh giữ vị trí cao nhất trong đạo Mẫu, nhưng trên cõi thiên phủ, Ngọc Hoàng Thượng Đế vẫn là đấng tối cao.
Ngọc Hoàng Thượng Đế được mô tả là vị vua ngự tại Thiên Phủ – một cung điện lộng lẫy trên trời, nơi có vô số tiên nữ hầu hạ và thiên binh thiên tướng canh gác. Ngài có quyền ra lệnh cho các vị thần thực hiện ý định của mình, thường là những điều tốt đẹp cho muôn loài. Ngoài ra, Ngài còn có quyền xét phong cho các vị thần hoặc xét phạt các thần tiên và thánh nhân.
Long ngai chín bệ kim môn
Hoàng Thiên Thượng Đế Chí Tôn cầm quyền
Khắp tam thiên đại thiên thế giới
Vua Ngọc Hoàng quyền đại tối linh
Truyền Thuyết Về Ngọc Hoàng Thượng Đế
Có nhiều truyền thuyết khác nhau về nguồn gốc của Ngọc Hoàng Thượng Đế. Theo truyền thuyết phổ biến ở Trung Quốc, Ngọc Hoàng Thượng Đế vốn là người trần tên Trương Hữu Nhân, một trang chủ ở Trương Gia Loan, quận Thông Châu, Bắc Kinh. Nguồn: daomautuphu.vn
Trương Hữu Nhân nổi tiếng với tính khiêm nhường và kiên nhẫn, được người đời gọi là Trương Bách Nhẫn. Ông thường xuyên giúp đỡ người khác và tu luyện thành tiên, nên còn được gọi là Đại Quý Nhân.
Theo truyền thuyết, Trương Hữu Nhân có một người vợ họ Vương, tức Tây Vương Mẫu, và bảy cô con gái: Đại Thư, Nhị Thư, Tam Thư, Tứ Thư, Ngũ Thư, Lục Thư và Trương Thất Nữ. Một số truyền thuyết khác lại cho rằng vợ của Ngọc Hoàng có hiệu là Thiên Hậu và có chín con trai.
Em gái của Ngọc Hoàng là Dao Cơ, đã kết hôn với người phàm trần Dương Thiên Hựu và sinh ra Nhị Lang Thần – một vị thần nổi tiếng trong dân gian.
Ngọc Hoàng Thượng Đế ngự tại điện Linh Tiêu trên trời cùng với vợ mình là Tây Vương Mẫu. Từ đây, Ngài điều hành và sắp xếp các thái cực thiên, bao gồm:
- Trời có 13 tầng: Mỗi tầng có 30.000 dặm. Khu vực ngoài trời gọi là Vô Cực, còn khu vực trời trong gọi là Thái Cực.
- Thái Cực Thiên: Được phân ra năm thiên là Đông, Tây, Nam, Bắc và Trung thiên.
- Trung Thiên: Nơi cư ngụ của Ngọc Hoàng, từ đây Ngài điều khiển 36 thiên, 3.000 thế giới và 72 địa sát, cùng tứ đại Bộ Châu nơi có các sinh linh đang sống.
- Bắc Thiên: Do Tử Vi Đại Đế cai quản, chủ về việc ban tiền bạc tài sản và giáng họa phúc cho con người.
- Nam Thiên: Do Văn Xương Đế Quân và Văn Hành Thánh Đế cai quản, quản lý việc ghi chép công tội và bổ nhiệm các Thiên Tử ở nhân gian.
- Đông Thiên: Do Tam Quan Đại Đế cai quản, chủ về ban phúc tăng tuổi thọ, giải tai xá tội trừ nạn cho sinh linh.
- Tây Thiên: Do Như Lai Phật cai quản, sau truyền cho Phật Tổ Quan Âm và Thích Ca Mâu Ni, chủ về giáo dục tâm linh cho con người.
Ngọc Hoàng Thượng Đế Trong Văn Hóa Việt Nam
Trong văn hóa Việt Nam, hình tượng Ngọc Hoàng Thượng Đế là sự kết hợp giữa ảnh hưởng của Phật giáo từ Ấn Độ và Đạo giáo từ Trung Quốc, sau đó hòa quyện với tín ngưỡng bản địa để tạo nên những hình tượng mới mang đậm bản sắc Việt.
Với tư tưởng Tam giáo đồng nguyên (Phật, Lão, Nho cùng một gốc) phát triển mạnh ở Việt Nam, trong nhiều ngôi chùa thường thờ cả Phật, Ngọc Hoàng Thượng Đế, các vị Tiên Thần, Mẫu, và cả những người có công với đất nước. Điều này tạo nên một thế giới tâm linh chung không còn tách biệt, trong đó Phật giữ vị trí trung tâm và cao nhất.
Trong các đền phủ thờ Mẫu, mặc dù Thánh Mẫu giữ vị trí tối cao, nhưng Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế vẫn được phối thờ và thường có ban thờ riêng với hai vị Nam Tào và Bắc Đẩu hầu cận hai bên.
Đền Thờ Vua Cha Ngọc Hoàng Ở Đâu?
Việc thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế rất phổ biến trong tín ngưỡng tôn giáo của người Việt. Dưới đây là một số di tích tiêu biểu thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế (không tính các nơi phối thờ Ngài trong đền, chùa và điện thờ Mẫu):
Đàn Kính Thiên Tràng An: Tọa lạc tại xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, đây là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng các vị Phạm Thiên, Đế Thích, Nam Tào, Bắc Đẩu. Hàng năm, Lễ tế Thiên được tổ chức trang trọng tại đây.
Đàn Nam Giao – Huế: Thuộc di tích cố đô Huế, đây là nơi các vua nhà Nguyễn tổ chức lễ tế trời đất vào mùa xuân hàng năm. Lễ tế Nam Giao được xem là nghi lễ quan trọng bậc nhất dưới chế độ quân chủ, vì chỉ nhà vua mới có quyền làm lễ tế Giao, nhằm khẳng định tính chính thống của triều đại.
Đền Đậu An: Nằm tại thôn An Xá, xã An Viên, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên, đền Đậu An là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng các thiên thần.
Chùa Ngọc Hoàng:
Có hai ngôi chùa nổi tiếng mang tên này:
- Chùa Ngọc Hoàng ở thôn Đại Lai, xã Đại Lai, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh.
- Chùa Ngọc Hoàng tọa lạc tại số 73 đường Mai Thị Lựu, phường Đa Kao, quận 1, TP.HCM, vốn là một ngôi điện thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế.
Nhà Thờ Họ Trương Việt Nam
Tại thị trấn Thiên Tôn, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình, nơi đây thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế với tên húy Trương Hữu Nhân hay Trương Ngọc Hoàng.
Các Đền Thờ Khác
- Điện Bồ Hong: Nằm trên đỉnh núi Cấm thuộc xã An Hảo, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang.
- Chùa Vân An: Ở thị trấn huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng, nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế và Quan Thế Âm Bồ Tát. Hàng năm, lễ hội Lồng Tồng được tổ chức vào ngày mùng 9 tháng Giêng – ngày sinh của Ngọc Hoàng Thượng Đế. Nguồn: Wikipedia Tiếng Việt
- Đền Ô Xuyên: Tọa lạc tại xã Cổ Bì, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương, thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế và năm vị Thành hoàng làng. Tương truyền, đây là nơi Ngọc Hoàng thường xuống chơi du ngoạn.
Khánh Tiệc Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế
Ngày mùng 9 tháng Giêng âm lịch hàng năm được coi là ngày thánh đản của Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế. Đây là ngày Ngài tự thân giáng hạ nhân gian, và cũng là dịp để người dân tổ chức lễ khánh tiệc long trọng để tưởng nhớ và tôn vinh Ngài.
Trong ngày này, tại các đền thờ Ngọc Hoàng, người dân thường tổ chức các nghi lễ trang nghiêm, dâng hương hoa, trái cây và thực hiện các nghi thức tôn giáo truyền thống. Đặc biệt, bản văn Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế thường được hát trong dịp này.
Bản Văn Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế
Bản văn Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế là một tác phẩm văn học tôn giáo quan trọng, được hát nhân ngày khánh tiệc Đức Vua Cha Ngọc Hoàng mùng 9 tháng Giêng hàng năm. Dưới đây là một đoạn trích từ bản văn này:
Thần kim ngưỡng khải tấu thiên tôn
Tọa thượng dương dương nghiễm nhược tồn
Nguyện thỉnh pháp âm thi huệ lực
Tùy cơ phó cảm nạp trần ngôn
Tiết xuân thiên tam dương khai thái
Mở vận lành vạn đại hưng long
Linh Tiêu Kim Khuyết Vân Cung
Tâm hương thấu đến cửu trùng thiên thai
Thuở đất trời âm dương hòa hợp
Kiến tạo nên vũ trụ càn khôn
Long ngai chín bệ kim môn
Hoàng Thiên Thượng Đế Chí Tôn cầm quyền
Khắp tam thiên đại thiên thế giới
Vua Ngọc Hoàng quyền đại tối linh
Ngôi cao chính ngự thiên đình
Ngai vàng thống chế quần sinh muôn loài
Bản văn này ca ngợi quyền năng vô biên của Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế, mô tả cảnh tượng huy hoàng nơi thiên đình và bày tỏ lòng tôn kính, biết ơn của con người đối với Ngài. Đồng thời, bản văn cũng thể hiện ước nguyện của người dân về một cuộc sống an lành, thịnh vượng dưới sự phù hộ của Ngài.
Có Giá Hầu Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Không?
Theo vai vế trong tín ngưỡng thờ Mẫu, Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế là đấng tối cao, là cha của Thánh Mẫu Thần chủ. Vì vậy, theo đúng lề lối phép tắc của đạo Mẫu, không thể có giá hầu Đức Vua Cha.
Hiện nay, nếu có hiện tượng một số thanh đồng hầu giá Đức Vua Cha Ngọc Hoàng, đây được xem là biến tướng không đúng với truyền thống của đạo Mẫu. Các thanh đồng cần nhận thức rõ điều này để giữ gìn và phát huy đúng đắn giá trị văn hóa tín ngưỡng truyền thống.
Ý Nghĩa Tín Ngưỡng Thờ Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế
Tín ngưỡng thờ Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế không chỉ thể hiện lòng tôn kính đối với đấng tối cao mà còn phản ánh quan niệm về vũ trụ và trật tự xã hội của người Việt.
Việc thờ phụng Ngài giúp con người cảm thấy được che chở, bảo vệ trước những biến cố của cuộc sống. Đồng thời, đây cũng là cách để người dân bày tỏ lòng biết ơn đối với đấng tạo hóa, cầu mong sự phù hộ cho một cuộc sống an lành, thịnh vượng.
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, việc tôn kính Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế còn thể hiện sự kết nối giữa các thế giới: thiên đình, nhân gian và âm phủ, tạo nên một hệ thống tín ngưỡng hoàn chỉnh, đáp ứng nhu cầu tâm linh đa dạng của người dân.
Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế là một nhân vật quan trọng trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, đặc biệt trong hệ thống thờ Mẫu Tứ Phủ. Với vai trò là đấng tối cao, cai quản muôn loài và là cha của Thánh Mẫu Liễu Hạnh, Ngài được tôn kính và thờ phụng rộng rãi trên khắp đất nước.
Tìm hiểu về Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế không chỉ giúp chúng ta hiểu thêm về tín ngưỡng dân gian mà còn là cách để khám phá những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc. Qua đó, chúng ta có thể thấy được sự đa dạng, phong phú trong đời sống tâm linh của người Việt, cũng như sự giao thoa, tiếp biến giữa các luồng tư tưởng, tín ngưỡng khác nhau để tạo nên một bản sắc văn hóa độc đáo.
Nếu có dịp, hãy đến thăm các đền thờ Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế để cảm nhận không khí linh thiêng và hiểu thêm về tín ngưỡng này, đặc biệt là vào dịp lễ khánh tiệc mùng 9 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
Thảo luận về chủ đề