Với vai trò là vị chúa bói thứ ba, bà được người dân địa phương và tín đồ thờ Mẫu khắp nơi tôn kính, cầu mong phù hộ độ trì. Hàng năm, đền thờ Chúa Lâm Thao đón hàng nghìn lượt khách thập phương về hành hương, thể hiện lòng thành kính với vị nữ thần linh thiêng này.
Chúa Lâm Thao – Vị nữ thần quyền năng trong Tam vị Chúa Mường
Chúa Lâm Thao, còn được biết đến với tên gọi Bà Chúa Ót hoặc Chúa Đệ Tam Lâm Thao, là vị nữ thần được thỉnh thứ ba trong Tam vị Chúa Mường Chúa Bói. Tên gọi “Ót” xuất phát từ việc bà là người được thỉnh cuối cùng trong ba vị chúa, tương tự như người con út trong gia đình, và theo cách phát âm dân gian đã chuyển thành “Ót”.
Trong hệ thống thờ Mẫu Việt Nam, Chúa Lâm Thao giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Bà được tôn vinh là vị chúa có tài bói toán, bốc thuốc cứu dân và là người phụ nữ tài trí, dũng cảm. Khi hầu đồng, Chúa Lâm Thao thường về chứng tòa Đệ Tam với màu sắc đặc trưng là màu trắng, tượng trưng cho sự thanh khiết, tinh anh.
Theo truyền thống tín ngưỡng thờ Mẫu, mỗi khi thỉnh Chúa Lâm Thao, người hầu đồng sẽ mặc áo trắng, vấn khăn trắng để thể hiện sự tôn kính với vị nữ thần này. Tùy theo từng vùng miền, nghi thức hầu Chúa có thể khác nhau, có nơi người hầu đồng sẽ múa mồi, có nơi chỉ cần dùng quạt khai quang.
Câu ca dao nổi tiếng về Chúa Lâm Thao đã thể hiện rõ vị thế và quyền năng của bà:
“Lâm Thao Cao Mại quê nhà
Anh linh trắc giáng Chúa Bà Đệ Tam
Quyền hành cai quản sơn trang
Sơn lâm các động xa gần làm tôi
Anh linh lừng lẫy núi đồi
Nữ trung oanh kiệt toàn tài kiếm cung”
Sự tích Chúa Lâm Thao – Công chúa tài trí thời Hùng Vương
Theo truyền thuyết dân gian, Chúa Lâm Thao vốn là con gái ruột của vua Hùng Vương. Mặc dù từ nhỏ bà đã bị hỏng một bên mắt, nhưng với tài trí hơn người, bà được vua cha tin tưởng giao phó nhiều trọng trách quan trọng. Đặc biệt, trong các cuộc chiến bảo vệ đất nước, bà được giao nhiệm vụ lo lắng quân nhu, quân lương – một công việc đòi hỏi sự thông minh, tính toán và tổ chức chu đáo.
Không chỉ giỏi việc quản lý hậu cần, Chúa Lâm Thao còn nổi tiếng với tài bốc thuốc nam, chữa bệnh cứu người. Với lòng nhân ái và tài năng y thuật, bà đã đi khắp nơi để cứu giúp người dân đang đau ốm, bệnh tật. Hình ảnh người con gái của vua không quản ngại khó khăn, đem tài năng của mình phụng sự nhân dân đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người dân thời bấy giờ.
Bên cạnh đó, Chúa Lâm Thao còn là người có lòng mộ đạo sâu sắc. Bà thường xuyên ăn chay niệm Phật, một lòng cầu nguyện cho quốc thái dân an. Tinh thần tu tập và lòng từ bi của bà đã trở thành tấm gương sáng cho nhiều người noi theo.
Khi Chúa Lâm Thao qua đời, để ghi nhớ công ơn và đức độ của bà, nhân dân đã lập đền thờ tại thị trấn Lâm Thao, Việt Trì, Phú Thọ – nơi được cho là khu vực bà từng lập kho quân nhu quân lương và bốc thuốc cứu dân khi xưa. Từ đó, đền thờ Chúa Lâm Thao trở thành nơi thờ phụng, hương khói ngày đêm không dứt.
Xem thêm: Các vị thánh được phối thờ cùng Tứ Phủ
Đền thờ Chúa Lâm Thao – Nơi linh thiêng ghi dấu lịch sử
Đền thờ Chúa Lâm Thao tọa lạc tại Cao Mại, Lâm Thao, Việt Trì, Phú Thọ – vùng đất gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của bà. Mặc dù là ngôi đền có quy mô không lớn, nhưng nơi đây vẫn lưu giữ được những nét kiến trúc cổ xưa và không khí linh thiêng đặc biệt, thu hút đông đảo du khách thập phương đến viếng thăm, cầu nguyện.
Kiến trúc của đền thờ Chúa Lâm Thao mang đậm phong cách truyền thống, đơn sơ nhưng trang nghiêm. Đền được chia thành ba gian thờ chính với chức năng riêng biệt:
Gian ngoài cùng – Nơi thờ các vị thần linh
Gian ngoài cùng của đền có ba ban thờ riêng biệt. Ban giữa là ban Công Đồng – nơi thờ các vị thần linh phù trợ. Ban bên trái thờ các vị nhà Trần, bao gồm Đức ông và hai vị vương cô. Ban bên phải là nơi thờ chúa Sơn Trang và chúa Thác Bờ – những vị thần có mối liên hệ mật thiết với Chúa Lâm Thao.
Gian giữa – Nơi đặt lễ và kêu cầu
Gian giữa của đền là ban thờ vọng vào cung cấm Chúa. Đây là không gian thiêng liêng nơi các con nhang đệ tử đặt lễ vật và thành tâm kêu cầu, khấn vái Chúa Lâm Thao. Không gian này được thiết kế trang nghiêm, tạo cảm giác gần gũi nhưng vẫn đầy tôn kính đối với vị nữ thần.
Gian cuối cùng – Cung cấm linh thiêng
Gian cuối cùng chính là cung cấm – nơi thờ chính Chúa Lâm Thao. Cung cấm được thiết kế theo lối lầu son gác tía, với tượng Chúa ngồi ngang hàng với phò mã. Bên dưới còn có một tượng Chúa kích thước lớn hơn do các con nhang thành tâm cung tiến về bản đền.
Cung cấm của Chúa là không gian đẹp đẽ, được sơn son thiếp vàng lung linh, tạo nên vẻ uy nghi, tôn kính. Theo quy định, cung cấm thường được khóa chặt và các con nhang không được tùy tiện vào khu vực này, thể hiện sự tôn nghiêm đối với vị nữ thần linh thiêng.
Lễ hội và nghi thức thờ cúng Chúa Lâm Thao
Theo truyền thống, ngày tiệc của Chúa Lâm Thao được tổ chức vào ngày 25 tháng 12 âm lịch hàng năm. Đây là dịp để người dân địa phương và các tín đồ thờ Mẫu từ khắp nơi về đền dâng lễ, bày tỏ lòng thành kính với Chúa.
Ngoài ra, hội đền Chúa Lâm Thao còn được tổ chức từ ngày mùng 3 đến ngày mùng 6 tháng Giêng âm lịch. Lễ hội diễn ra theo một quy trình nghiêm ngặt với nhiều nghi thức truyền thống:
- Ngày mùng 3: Làm lễ mộc dục (tắm tượng), là nghi thức tẩy uế, làm sạch tượng thần trước khi bắt đầu lễ hội chính.
- Ngày mùng 4: Rước Chúa cùng phò mã đi quan thị trấn và sang đền thờ người con trai cả của Chúa.
- Ngày mùng 6: Rước Chúa cùng phò mã trở về bản đền, kết thúc lễ hội.
Đặc biệt, vào ngày 10 tháng 3 âm lịch – ngày giỗ tổ Hùng Vương, tượng Chúa Lâm Thao sẽ được rước sang đền Hùng để tham dự lễ giỗ tổ, thể hiện mối liên hệ mật thiết giữa Chúa với các vua Hùng theo truyền thuyết.
Trong các buổi lễ và nghi thức hầu đồng, bản văn Chúa Lâm Thao được hát lên với giai điệu trầm bổng, lời ca ngợi công đức và quyền năng của Chúa. Bản văn này không chỉ là lời ca ngợi mà còn là cách để kết nối giữa người hầu đồng với thế giới thần linh, tạo nên không khí thiêng liêng, huyền bí.
Chúa Lâm Thao không chỉ là một vị nữ thần trong tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn là biểu tượng của người phụ nữ Việt Nam tài trí, dũng cảm và nhân ái. Việc tôn thờ và gìn giữ các giá trị văn hóa liên quan đến Chúa Lâm Thao chính là cách để chúng ta kết nối với lịch sử, với cội nguồn dân tộc và truyền lại những giá trị tốt đẹp đó cho các thế hệ mai sau.
Bài viết của: Phạm Thùy – Admin denchua.com – Blog cập nhật thông tin đền, chùa & văn hoá tâm linh Việt Nam.
Xem thêm các vị chúa Mường khác:
Thảo luận về chủ đề