Truyền Thuyết về Quan Nam Tào, Bắc Đẩu

Quan Nam Tào Bắc Đẩu là ai?

Trong hệ thống thần linh Tứ Phủ của người Việt, Nam Tào và Bắc Đẩu là hai vị quan thần đặc biệt, được phối thờ hầu cận bên cạnh Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế. Hai vị quan này nắm giữ vai trò vô cùng quan trọng trong việc quản lý vận mệnh của con người từ lúc sinh ra đến khi qua đời.

Nam Tào, còn được gọi là Nam Cực Tiên Ông, là vị quan đứng bên trái (phương nam) của Ngọc Hoàng, có nhiệm vụ ghi chép sổ sinh – nơi lưu trữ thông tin về mọi sinh linh khi chào đời. Ngài nắm giữ thông tin về thời điểm sinh, vận mệnh và số phận của mỗi người trong cuộc sống. Nguồn: Wikipedia

Bắc Đẩu, hay Bắc Cực Tiên Ông, là vị quan đứng bên phải (phương bắc) của Ngọc Hoàng, chịu trách nhiệm ghi chép sổ tử – cuốn sổ ghi lại thời điểm kết thúc cuộc đời của mỗi người. Ngài quyết định thời gian và cách thức một người rời bỏ cõi trần, đồng thời định đoạt kiếp sau của họ sẽ đầu thai thành gì. Nguồn: Wikipedia

Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, người ta tin rằng mọi sự sinh tử, giàu nghèo, phúc họa của con người đều nằm trong tay hai vị quan này. Chính vì vậy, Nam Tào Bắc Đẩu luôn được người dân tôn kính và thờ phụng tại nhiều đền chùa trên khắp cả nước.

Sự tích Nam Tào Bắc Đẩu

Theo truyền thuyết dân gian, Nam Tào và Bắc Đẩu vốn là hai anh em sinh đôi. Mẹ của họ là một người phụ nữ đã cao tuổi mới mang thai. Sau khi mang thai đến 69 tháng (gần 6 năm), bà sinh ra hai cục thịt dính máu, không có đầu, không có tay chân.

Ban đầu, người mẹ định vứt bỏ hai cục thịt này, nhưng vì thương xót nên đã đem cất giữ ở một góc nhà. Điều kỳ diệu đã xảy ra khi 100 ngày sau, hai cục thịt hóa thành hai chàng trai khỏe mạnh, thông minh với trí nhớ phi thường. Họ có khả năng nhớ được mọi sự việc xảy ra ở khắp mọi nơi, không bỏ sót điều gì.

Ngọc Hoàng Thượng Đế biết được tài năng đặc biệt này đã cho triệu hai anh em lên thiên đình và phong làm quan. Nam Tào được giao nhiệm vụ ghi chép sổ sinh, còn Bắc Đẩu phụ trách sổ tử. Từ đó, hai vị quan thần này trở thành người ghi chép và quyết định vận mệnh của mọi sinh linh trên trần gian.

Câu chuyện về Đô Kình và con dao thần của Bắc Đẩu

Một truyền thuyết thú vị khác kể rằng, Bắc Đẩu thường cầm một con dao thần để quyết định mạng sống của con người. Vị quan này thường xuyên sử dụng dao một cách bừa bãi, khiến nhiều người chết yểu, trẻ con chỉ sống được vài ba năm đã qua đời.

Tại vùng Liêm Sơn, Thanh Liêm, Hà Nam có một chàng trai tên Đô Kình. Anh sinh ra không có mắt, yếu ớt, nhưng được một bà mụ ban phép cho khỏe mạnh, mắt sáng long lanh và có khả năng nhìn xa trông rộng, đi mây về gió. Bức xúc trước việc Bắc Đẩu làm tắc trách, Đô Kình quyết định lên Thiên Đình để đoạt lấy con dao thần.

Đô Kình quan sát và phát hiện Bắc Đẩu chỉ để dao đầu giường khi ngủ hoặc ôm vợ. Nhân lúc vợ Bắc Đẩu đi tắm, Đô Kình bế thốc cô nàng ném xuống ao. Bắc Đẩu vội vàng bỏ dao, lao xuống cứu vợ. Nhanh như cắt, Đô Kình đoạt lấy dao và phóng xuống trần gian.

Bắc Đẩu đuổi theo, dùng đủ quyền phép nhưng không thể lấy lại được dao. Từ đó, con người không bị Bắc Đẩu đoạt mạng nên sống thọ hàng trăm năm. Nhà Trời nhiều lần đổ mưa lũ đòi dao nhưng Đô Kình đều thoát nạn.

Câu chuyện kết thúc khi Đô Kình bị một con rắn thành tinh lừa lấy mất dao thần. Bắc Đẩu và Thiên Lôi nhân cơ hội đó đã phóng sét xuống đốt Đô Kình thành than. Sau khi lấy lại được dao, Bắc Đẩu phải đổi hàng vạn con nghé tươi để chuộc dao trở về.

Ngọc Hoàng biết chuyện đã trách Bắc Đẩu và ra lệnh từ nay phải để loài người sống đến 100 tuổi. Tuy nhiên, Bắc Đẩu sợ để người ta sống lâu sẽ sinh ra nhiều người mưu kế như Đô Kình, nên vẫn lén bớt tuổi thọ, chỉ cho con người sống đến 70-80 tuổi. Chỉ một số ít người có phúc lớn mới được sống đến trăm tuổi để Bắc Đẩu trình với Ngọc Hoàng.

Đền thờ Quan Nam Tào Bắc Đẩu

Hiện nay, tại khu di tích Kiếp Bạc thuộc tỉnh Hải Dương có hai ngôi đền thờ Nam Tào Bắc Đẩu nổi tiếng. Cả hai đền đều thuộc địa phận xã Hưng Đạo, huyện Chí Linh và tọa lạc trên hai ngọn núi đối xứng nhau qua đền Kiếp Bạc.

Đền Nam Tào nằm trên núi Dược Sơn và đền Bắc Đẩu thuộc núi Vạn Kiếp. Từ hai đỉnh núi này, du khách có thể phóng tầm mắt quan sát toàn bộ vùng làng mạc rộng lớn xung quanh và ngôi đền Kiếp Bạc linh thiêng.

Theo quan niệm dân gian, hai đền được xây dựng ở hai bên tả hữu so với đền thờ Trần Hưng Đạo Đại Vương vì hai vị Quan này hầu cận Vua Cha của dân tộc – Đức Thánh Trần. Đây cũng là nơi lưu giữ di tích vọng gác tiền tiêu Trạm Điền của Trần Hưng Đạo trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông.

Theo các bô lão kể lại, xưa kia cả hai ngôi đền đều được xây dựng khang trang, bề thế nhưng đã bị tàn phá không ít trong thời kỳ Pháp thuộc. Sau khi đất nước hòa bình, cả hai đền được xây mới trên chính nền đất cũ vào năm 1979, với kiểu cách có đôi chút thay đổi so với trước đây.

Năm 2005, hai ngôi đền được tiến hành khai quật khảo cổ học và phát hiện nhiều cổ vật có từ thời nhà Trần và nhà Lê. Đây là cơ sở để năm 2007, UBND tỉnh Hải Dương tôn tạo di tích Nam Tào – Bắc Đẩu với quy mô uy nghi như ngày nay.

Khi đến thăm đền thờ Nam Tào Bắc Đẩu tại khu di tích Kiếp Bạc, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp kiến trúc cổ kính mà còn có cơ hội tìm hiểu sâu hơn về tín ngưỡng dân gian đặc sắc của dân tộc Việt Nam.

Kiến trúc đền Nam Tào

Đền Nam Tào tọa lạc tại đỉnh núi Dược Sơn, nổi bật với những công trình kiến trúc như nghi môn, gác chuông, gác trống, tả hữu hành lang, đền chính và hậu đường uy nghi, cổ kính. Đền được xây dựng trên nền đất có diện tích lên đến 2.000m², theo kiến trúc 2 tầng 8 mái, với mái lợp ngói theo dáng mũi hài và hổ phù đội mặt trời.

Đền chính có kiến trúc hình chữ đinh, gồm 3 gian tiền bái và hậu đường. Bên trong đền được bài trí thờ tự theo lối “trước Thần sau Phật”. Trước kia, đây vốn là một ngôi chùa với tiền bái đặt tượng thờ quan Nam Tào, thượng điện đặt tượng thờ Phật.

Khi thực dân Pháp phá chùa vào năm 1947, nhân dân phải đem tượng quan Nam Tào và đồ tế tự xuống gửi ở đền Kiếp Bạc. Năm 1989, nhân dân địa phương góp tre, gỗ xây lại chùa Nam Tào trên nền móng của gian thượng điện và rước tượng về, sau đó được tôn tạo lại thành đền như ngày nay.

Kiến trúc đền Bắc Đẩu

Đền Bắc Đẩu trước kia có kiến trúc hình chữ Đinh giống các công trình đền chùa thời xưa. Gian chính điện có tượng thờ Quan Bắc Đẩu làm bằng đồng ở tư thế ngồi, tay phải cầm chiếc bút, tay trái cầm cuốn “Sổ sinh tử”, trên ngực có hàng chữ Nho nổi “Bắc Đẩu chính thần tượng”.

Đây là pho tượng duy nhất còn lại sau khi thực dân Pháp tàn phá ngôi đền. Hệ thống tượng thờ trong đền Bắc Đẩu cũng được bài trí theo lối “tiền thần hậu Phật” tương tự như đền Nam Tào.

Lễ hội đền Quan Nam Tào Bắc Đẩu

Hiện nay, các hoạt động lễ hội của đền thờ Nam Tào Bắc Đẩu đều gắn liền với các hoạt động của lễ hội đền Kiếp Bạc. Vào ngày 20 tháng 8 và 28 tháng 9 âm lịch hàng năm, nhân dân tổ chức lễ rước từ các Giáp ra đền Kiếp Bạc để tiến hành lễ tế, sau đó rước về đền Nam Tào và Bắc Đẩu.

Ngoài ra, mỗi đền còn có một số nghi lễ riêng hướng tới Quan Nam Tào và Quan Bắc Đẩu được tổ chức tại đền mỗi vị. Trong dịp lễ hội, nhân dân các làng Dược Sơn, Vạn Yên, Bắc Đẩu tổ chức nghi thức dâng hương hai Quan. Từ di tích Nam Tào, Bắc Đẩu có lễ rước bộ linh đình về đền Kiếp Bạc dâng lên Đức Thánh Trần.

Những nghi lễ này không chỉ thể hiện lòng tôn kính của người dân đối với hai vị Quan thần mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, duy trì và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp.

Người dân thường đến đền thờ Nam Tào Bắc Đẩu để cầu nguyện cho sức khỏe, trường thọ và may mắn. Họ tin rằng, nếu thành tâm cầu khẩn, hai vị quan có thể ban phước lành, giúp họ vượt qua khó khăn, bệnh tật và sống lâu trăm tuổi.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ, Nam Tào Bắc Đẩu được phối thờ hai bên Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế, thể hiện vai trò quan trọng của hai vị trong hệ thống thần linh. Dù có ít thông tin về thần tích và lịch sử, nhưng hai Ngài vẫn hiện hữu trong tâm thức người Việt như những vị thần bảo hộ, phù trợ cho cuộc sống bình an, hạnh phúc.