Khám phá thần tích về Chúa bà Lê Mại Đại Vương – hiện thân của Mẫu Thượng Ngàn tại vùng Bắc Lệ, Lạng Sơn. Tìm hiểu nguồn gốc, sự tích và ý nghĩa tâm linh của vị nữ thần linh thiêng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam.
Chúa Bà Lê Mại Đại Vương là ai?
Chúa Bà Lê Mại Đại Vương là hiện thân của Mẫu Thượng Ngàn tại vùng Bắc Lệ, Lạng Sơn – một trong những vị nữ thần quan trọng trong hệ thống tín ngưỡng thờ MẫuTư của người Việt. Danh hiệu “Lê Mại Đại Vương” được vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi) ban tặng sau khi ngài đã âm phù dương trợ, giúp vua Lê đánh thắng quân xâm lược nhà Minh.
Trong tín ngưỡng dân gian, Chúa Bà Lê Mại Đại Vương được tôn kính là vị thần cai quản miền rừng núi, bảo hộ cho vùng Thượng Ngàn với quyền năng kiểm soát 36 động sơn trang và 81 cửa rừng trong cõi Nam giao. Ngài được người dân thờ phụng, cầu xin phù hộ cho những chuyến đi rừng, săn bắn và khai thác tài nguyên thiên nhiên được bình an, thuận lợi.
Theo các văn bản cổ và truyền thuyết dân gian, Chúa Bà Lê Mại Đại Vương có nhan sắc tuyệt trần, “da tựa ngà, má phấn môi son”, thông minh chính trực và có tài năng phi thường. Ngài được miêu tả với vẻ đẹp thanh cao, đoan trang nhưng cũng đầy quyền uy, thể hiện sự kết hợp hoàn hảo giữa vẻ đẹp nữ tính và sức mạnh thần linh.
Thần tích về Chúa Bà Lê Mại Đại Vương
Nguồn gốc và lai lịch
Có nhiều thần tích khác nhau về Chúa Bà Lê Mại Đại Vương, nhưng phổ biến nhất là câu chuyện về La Bình Công Chúa – con gái của Đức Tản Viên Sơn Thánh và công chúa Mỵ Nương (con gái vua Hùng). Thần tích này gắn liền với hệ thống thần điện Việt Nam cổ đại, kết nối Chúa Bà với dòng dõi thần linh từ thời Hùng Vương.
Theo truyền thuyết, ngay từ nhỏ La Bình đã theo cha đi khắp miền núi non, hang động để giúp dân làm ăn, chỉ dạy người dân cách chăn nuôi, xây dựng nhà cửa và phát triển làng xóm. Dưới sự dạy dỗ của cha mẹ và qua những trải nghiệm thực tế, La Bình trưởng thành thành một cô gái đức hạnh, thông minh, tài sắc vẹn toàn.
Khi Đức Tản Viên và Mỵ Nương theo lệnh Ngọc Hoàng Thượng Đế về trời, La Bình được phong là Công chúa Thượng Ngàn, tiếp tục thay cha trông coi 36 động sơn trang, 81 cửa rừng và nhiều vùng núi non trung du khác trên khắp đất nước.
Công đức và sự phù trợ trong lịch sử
Chúa Bà Lê Mại Đại Vương không chỉ dạy bảo con người cách sinh sống, mà còn bảo ban các loài chim muông, cầm thú cách sống hòa hợp, an toàn và tránh được thiên tai. Ngài đã nghĩ ra nhiều cách cải tiến và hoàn thiện những gì mà cha ngài đã khởi xướng, giúp người dân không chỉ sống no đủ mà còn được tận hưởng cái đẹp, cái hay trong cuộc sống.
Dưới sự hướng dẫn của ngài, nhà cửa không chỉ chắc chắn mà còn được trang trí, chạm trổ đẹp đẽ; thuyền độc mộc có khắc hình rồng và hoa văn tinh xảo; món ăn được sáng tạo với nhiều cách nấu mới; công việc đồng áng có sự hỗ trợ của các ống dẫn nước; và nhiều giống gia súc mới cùng hoa thơm cỏ lạ được đưa về.
Đặc biệt, trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn của Lê Lợi, Chúa Bà đã hóa thành bó đuốc lớn soi đường cho quân sĩ trong đêm tối, dẫn dắt tướng lính Lam Sơn đến vùng đất Mường Yên và núi Chí Linh, giúp họ tránh được sự bao vây của quân Minh khi lực lượng quân ta đang suy yếu. Sự linh thiêng của ngài thể hiện ở chỗ chỉ quân sĩ của Lê Lợi mới nhìn thấy được ngài, còn quân Minh thì không.
Nhớ ơn sự phù hộ che chở này, sau khi hòa bình được lập lại, vua Lê Thái Tổ đã sắc phong ngài là “Lê Mại Đại Vương Diệu Tín Thiền Sư”. Từ đó, nhân dân tôn xưng ngài là Chúa Thượng Ngàn hay Mẫu Thượng Ngàn, và lập đền thờ ngài ở nhiều nơi, đặc biệt là tại Bắc Lệ, Lạng Sơn.
Ý nghĩa tâm linh của Chúa Bà Lê Mại Đại Vương
Vai trò trong tín ngưỡng thờ Mẫu
Trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, Chúa Bà Lê Mại Đại Vương giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Ngài là hiện thân của Mẫu Thượng Ngàn – vị nữ thần cai quản vùng núi rừng, một trong Tứ phủ (Thiên phủ, Địa phủ, Thoải phủ và Nhạc phủ) trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Với tư cách là Mẫu Thượng Ngàn, Chúa Bà Lê Mại Đại Vương được xem là vị thần bảo hộ cho những người làm nghề liên quan đến rừng núi, như săn bắn, khai thác lâm sản, đi rừng. Người dân tin rằng, muốn vào rừng an toàn, thu hoạch tốt, cần phải cầu xin sự cho phép và phù hộ của ngài.
Sự tôn kính và thờ cúng
Đền thờ chính của Chúa Bà Lê Mại Đại Vương được xây dựng tại Bắc Lệ, Lạng Sơn – nơi được xem là trung tâm linh thiêng của vùng Thượng Ngàn. Ngoài ra, ngài còn được thờ phụng tại nhiều đền, miếu khác trên khắp miền Bắc Việt Nam, đặc biệt là ở các vùng núi rừng.
Khi đến thăm các đền thờ Chúa Bà, người dân thường thắp hương, dâng lễ vật và cầu nguyện sự bình an, may mắn. Đặc biệt, những người làm nghề liên quan đến rừng núi sẽ cầu xin được bảo hộ, tránh tai nạn và thu hoạch tốt.
Trong các buổi hầu đồng, Chúa Bà Lê Mại Đại Vương thường được mời giáng về với trang phục lộng lẫy, thể hiện quyền uy và sự linh thiêng của ngài. Những lời ca, điệu múa dâng lên ngài đều thể hiện lòng tôn kính và biết ơn của người dân đối với công đức của ngài.
Ngày 20/02 tiệc Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn (Lê Mai Đại Vương; Sơn Trang công chúa)
Văn khấn Chúa Bà Lê Mại Đại Vương
Khi đến thăm đền thờ Chúa Bà Lê Mại Đại Vương, người dân thường dùng văn khấn sau để bày tỏ lòng thành kính và cầu xin sự phù hộ:
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Con lạy chín phương Trời, con lạy mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con dốc lòng kính lạy Đức Chúa Bà Thượng Ngàn đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn Tinh Công Chúa Lê Mại Đại Vương Ngọc Điện Hạ tối tú tối linh, cai quản ba mươi sáu động cùng tám mươi mốt cửa rừng trong cõi Nam giao.
Con kính lạy chư Tiên, chư Thánh, chư Thần, cùng Bát Bộ Sơn Trang, thập nhị hai tiên nàng sơn lâm sơn trang, văn võ thị vệ, Thánh Cô Thánh Cậu, Ngũ Hổ Thần Xà Đại Tướng.
Đệ tử con là:………………………….
Cùng toàn gia quyến đẳng, ngụ tại:…………………………….
Hôm nay nhân ……chúng con nhất tâm nhất lễ đến trước cửa Chúa Thượng Ngàn Lê Mại Đại Vương thắp nén tâm hương thành kính dâng lên Chúa Bà Thượng Ngàn tối linh.
Cúi xin Chúa lượng cả bao dung, thể đức hiếu sinh, ra tay cứu vớt che chở, độ trì cho chúng con cùng cả gia quyến đẳng bốn mùa được hai chữ bình an, tám tiết hưng long thịnh vượng, biến hung thành cát, mọi sự tốt lành cho chúng con.
Nam Mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Khi khấn vái, người dân cần thành tâm, trang nghiêm và tuân thủ các nghi thức truyền thống. Việc dâng lễ vật cũng cần được chuẩn bị chu đáo, thể hiện lòng tôn kính đối với Chúa Bà.
Tham khảo:
Tín ngưỡng thờ Chúa Bà Lê Mại Đại Vương không chỉ là một hoạt động tôn giáo mà còn là một phần quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của người Việt. Qua việc thờ cúng và tưởng nhớ công đức của ngài, người dân bày tỏ lòng biết ơn đối với những vị thần đã góp phần bảo vệ và xây dựng đất nước, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hiện đại.
Dù xã hội có nhiều thay đổi, nhưng tín ngưỡng thờ Chúa Bà Lê Mại Đại Vương vẫn luôn được người dân gìn giữ và phát huy, thể hiện sự tôn trọng đối với truyền thống và niềm tin vào sự phù hộ, che chở của các vị thần linh đối với cuộc sống con người.
Thảo luận về chủ đề