Quan Lớn Tuần Tranh, còn được gọi là Đệ Ngũ Tuần Tranh hoặc Ông Lớn Tuần Tranh, là vị quan lớn đứng hàng thứ năm trong hàng Ngũ vị Tôn Quan trong hệ thống thờ Mẫu Tam Phủ. Ngài xếp sau Quan lớn Đệ Tứ Khâm Sai và là vị cuối cùng trong hàng Ngũ vị Tôn Quan. Mặc dù đứng cuối nhưng Quan Lớn Tuần Tranh lại là vị thường được thỉnh về đồng đầu tiên trong các nghi lễ hầu đồng.
Quan Lớn Tuần Tranh là ai?
Theo truyền thuyết, Quan Lớn Tuần Tranh là con trai thứ năm của Vua Bát Hải Động Đình, sinh ra dưới thời vua Hùng Định Vương trong Hùng Triều Thập Bát, tại một gia đình ở phủ Ninh Giang (Hải Dương). Ngài là một vị tướng tài ba, kiêm lĩnh cả thủy bộ, được giao nhiệm vụ trấn giữ miền duyên hải sông Tranh. Với tài năng và công lao to lớn, ngài được sắc phong công hầu.
Cuộc đời của Quan Lớn Tuần Tranh gắn liền với một câu chuyện tình đầy bi kịch. Ngài đem lòng yêu một thiếu nữ xinh đẹp mà không biết rằng cô đã là vợ lẽ của quan huyện. Khi sự việc bị phát giác, ngài bị vu oan và đày lên chốn Kì Cùng, Lạng Sơn. Tại đây, để chứng minh sự trong sạch của mình, ngài đã tự sát và hóa xuống dòng sông Kì Cùng.
Sau khi mất, ngài hiện về quê nhà dưới hình dạng đôi bạch xà (rắn trắng), được một gia đình nông dân nuôi nấng. Khi bị quan phủ phát hiện và ra lệnh giết, đôi rắn được thả xuống sông Tranh và tạo thành dòng xoáy dữ dội. Đến thời Thục Phán An Dương Vương, khi vua tập hợp thuyền bè để chống Triệu Đà tại bến sông Tranh, thuyền không thể vượt qua dòng xoáy. Sau khi các vị lão làng lập đàn cầu đảo, sóng lặng gió yên, quân sĩ ra trận thắng lợi. Nhớ công đức này, vua Thục đã giải oan cho ngài và phong làm Giảo Long Hầu.
Một truyền thuyết khác kể rằng, tại làng Lạc Dục, huyện Tứ Kỳ có hai vợ chồng già không con, bắt được hai quả trứng nở thành hai con rắn. Họ nuôi nấng chúng như con, nhưng vì rắn chỉ ăn gà nên cuối cùng phải thả xuống sông Tranh. Nơi thả rắn tạo thành dòng xoáy dữ dội. Một hôm, khi công chúa muốn qua sông nhưng không thể vì nước xoáy, bà lão đã ném cơm xuống sông và khấn, lập tức sóng yên lặng.
Đền thờ Quan Lớn Tuần Tranh
Quan Lớn Tuần Tranh được thờ phụng rộng rãi khắp các đền thờ Mẫu ở Việt Nam. Hầu như đền nào cũng có ban thờ Ngũ vị Tôn Quan, trong đó có ngài. Tuy nhiên, có hai đền chính thờ Quan Lớn Tuần Tranh nổi tiếng nhất:
Đền Ninh Giang (Hải Dương)
Đền Ninh Giang, còn gọi là Đền Quan Lớn Tuần Tranh, được xây dựng bên bến sông Tranh ở Ninh Giang, Hải Dương. Đây là quê hương của ngài, nơi ngài trấn giữ duyên hải sông Tranh và cũng là nơi ngài hiển tích. Đền này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng vì gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Quan Lớn Tuần Tranh.
Đền Ninh Giang không chỉ là nơi thờ phụng mà còn là điểm đến tâm linh quan trọng của người dân địa phương và khách thập phương. Tại đây, người ta thường đến cầu bình an, may mắn và thịnh vượng. Đặc biệt, những người làm nghề đi biển, buôn bán trên sông nước thường đến đây cầu mong được bảo hộ an toàn.
Đền Kì Cùng (Lạng Sơn)
Đền Kì Cùng được xây dựng bên bến sông Kì Cùng, qua cầu Kì Lừa ở Lạng Sơn. Đây là nơi Quan Lớn Tuần Tranh bị lưu đày và cũng là nơi ngài tự sát để chứng minh sự trong sạch của mình. Đền Kì Cùng không chỉ là nơi thờ phụng Quan Lớn Tuần Tranh mà còn là một di tích lịch sử văn hóa quan trọng của tỉnh Lạng Sơn.
Đền Kì Cùng thu hút nhiều du khách đến tham quan và cầu nguyện. Đặc biệt vào các dịp lễ hội, đền trở nên nhộn nhịp với các hoạt động văn hóa tâm linh đặc sắc, thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương.
Nghi lễ và tiệc Quan Lớn Tuần Tranh
Trong tín ngưỡng thờ Mẫu, Quan Lớn Tuần Tranh có vị trí đặc biệt. Mặc dù trong hàng Ngũ vị Tôn Quan, ngài được thỉnh cuối cùng, nhưng lại thường ngự về đồng đầu tiên trong các nghi lễ hầu đồng. Điều này thể hiện sự tôn kính đặc biệt của người dân đối với ngài.
Hầu Quan Lớn Tuần Tranh khi ngự đồng
Khi Quan Lớn Tuần Tranh giá ngự về đồng, ngài mặc áo lam thêu rồng, hổ phù – biểu tượng cho quyền lực và uy nghiêm của một vị tướng. Sau khi làm lễ tấu hương, khai quang, ngài chứng sớ tán đàn rồi múa thanh long đao, thể hiện tài năng võ nghệ siêu phàm.
Trong các đại đàn mở phủ hay bất cứ lễ tiệc nào, sau khi thỉnh các Quan lớn về, người ta đều phải đợi đến khi giá Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh về chứng một lần hết tất cả các đàn mã sớ rồi mới được đem đi hóa. Điều này thể hiện vai trò quan trọng của ngài trong hệ thống tín ngưỡng thờ Mẫu.
Ngày tiệc Quan Lớn Tuần Tranh
Ngày tiệc chính của Quan Lớn Tuần Tranh là ngày 25 tháng 5 âm lịch, đây là ngày ngài bị lưu đày và dặn dò nhân dân quê hương làm giỗ vào ngày này. Ngoài ra, vào ngày 14 tháng 2 âm lịch, các đền thờ ngài cũng mở tiệc để kỷ niệm ngày đản sinh của ngài.
Trong những ngày này, các đền thờ Quan Lớn Tuần Tranh trở nên nhộn nhịp với các hoạt động tế lễ, hầu đồng và các hoạt động văn hóa tâm linh khác. Người dân và khách thập phương đến đây không chỉ để tham gia các nghi lễ mà còn để cầu mong sự bình an, may mắn và thịnh vượng.
Thảo luận về chủ đề